مغان و یک جامعه‌ی طبقاتی

اعنقاد اینان بر اساس یک جامعه‌ی طبقاتی و عدمِ امکانِ جابجایی افراد در طبقات ، نهایتی نداشت . کهانت (کاهن بودن) خود یک میراث بود که در طبقه‌ی مغان (روحانی) انحصاری بود . در طبقات ممتاز مغان ، حتمی‌الاجرا بود که این توارث ازطریق ازدواج‌های همخون و صلبی منتقل شود ، چنانکه در خاندان شاهی نیز این امر برقرار بود . اما مغان می‌کوشیدند تا این مسأله ، یعنی ازدواج با محارم را میان همه‌ی مردم تعمیم دهند ...
اما آنچه که بیش از پیش موجب قدرت مغان می‌شد ، قدرت مالی بسیار فراوانی بود که در اختیار داشتند . این منابع مالی فراوان بود . ازطریق اجرای بسیاری از امور مردم ، چون : انجام معاملات ، نوشتن و رسمی کردن یا شرعی نمودن امور تجاری و فلاحتی ، فیصله‌ی مرافعات در دادگاه‌ها و ...
شیوه‌های تحصیل درآمد و عواید معابد بسیار متنوع و فراوان بود . چنانکه اشاره شد ، اینان نوعی مصونیت بسیار دقیق نیز داشتند و هرگاه مرتکب جرمی می‌شدند و یا گناهی به آنان نسبت داده می‌شد ، باید با قانون خودشان و در محاکم خودشان مورد محاکمه و مجازات قرار می‌گرفتند و از سوی ادارات و دادگاه‌های دولتی نمی‌شد آنان را مورد مؤاخذه و تعقیب قرار داد . خود دولتی مستقل بودند که دولت سیاسی و دربار زیر حکم و نفوذشان قرار داشت ؛ به‌همین‌جهت است که امیانوس می‌گوید : مغان تحت قوانین و احکام ویژه‌ی خودشان زندگی می‌کردند .
وندیداد ؛ ترجمه ، واژه‌نامه ، یادداشت‌ها ( هاشم رضی )

کفاره ، ازجمله منابعِ درآمدِ مغان !

... باید اشاره به نظام دقیق و سازمان گسترده و ضوابط وسیع اداری مغان شود . این یکی از منابع درآمدِ متنوع در حوزه‌ی قدرت و فرمانروایی مغان بود که جرایم و کفاره‌ها و دیه‌های مذهبی بسیاری وضع می‌کردند که به‌صورت کالاهای گوناگون و مورد نیازشان از مردم اخذ می‌شد . زمین‌های زراعتی فراوانی در تملک سازمان مستقل موبدان موبد قرار داشت . به‌روی این زمین‌ها بردگان کار می‌کردند . این بردگان گروهی‌شان کسانی بودند که کفاره‌شان را در ازای کار می‌پرداختند و به‌طرقِ گوناگون ، مردم به‌روی این زمین‌ها به بیگاری گرفته می‌شدند . همچنین همچون کلیسای قرون‌میانه ، سازمان موبدان که ادارات قضایی ، لشکری ، دیوانی ، مالیاتی ، جزایی ، سیاسی و ... داشت ، سپاهی نیز تحت امر داشت . به‌همین‌جهت آلات و ادوات و اسبابِ کشاورزی و سپاهی و انجام مراسم آتشکده‌ها و ... را به‌نسبتی از چنین راه‌هایی (گرفتن کفاره از مردم) تأمین می‌کرد . به‌شکلی که در بندهای بعدی ملاحظه می‌شود ، مرتکبین گناه حتی موظف بودند برای تبرئه از گناه یک خانه‌ی اربابی بزرگ یا ده شش دانگ را با تمام ملزومات به ادارات مالی موبدان بدهند و گاه دختران باکره‌ی پانزده‌سال تمام خود را با جهیزیه (گوشواره) به مردان پارسا و مقدس بدهند ؛ که درباره‌ی چنین مواردی ، هم در متن و هم در یادداشت‌ها ، به‌طور مشروح مستنداتی هست .
وندیداد ؛ ترجمه ، واژه‌نامه ، یادداشت‌ها ( هاشم رضی )

از وجوه اشتراک دین مغان و یهود !

شفته‌لوویتس در کتاب 'دین باستانی ایران و یهودیت' صفحه‌ی ۱۸۰ به‌بعد درباره‌ی همانندی ، یا درست‌تر راه یافتن عقاید ایرانیان به دینِ یهودی در مورد پل‌صراط° ، با نقل از تلمود که تفسیری است بر تورات ، نوشته است : "این عقیده‌ی ایرانیان که از دین زرتشتی به کتاب تلمود راه یافته ، با این بیان که : در هنگام ظهور موعود ، خداوند همه‌ی ملت‌ها را گرد آورده و بُتان آنان را به جنبش درآورد ، چنانکه به پرستش امت‌های خود گواهی دهند . پس مردمان باید از روی پلی بلند که بر بالای دوزخ برافراشته شده و به بهشت می‌رسد بگذرند . همان‌که بی‌دینان و بدکاران پای بر آن پل بگذارند ، چون نخی نازک شده و آنان را در ژرفای دوزخ بیفکند . اما خداوند مردم دیندار بنی‌اسرائیل را راهنمایی کند تا از آن پل بگذرند . تفاوت میان این دو بینشِ مذهبی در آن است که در آیین مزدیسنا ، عبور از روی پل و درآمدن به بهشت یا دوزخ ، پس از حدوث مرگ روی دهد ، اما در دین یهود این امر پس از ظهور موعود اتفاق می‌افتد و تجسم اعمال نیک و بد چون دوشیزه و عجوزه نیز در تلمود نیامده است ."
وندیداد ؛ ترجمه ، واژه‌نامه ، یادداشت‌ها ( هاشم رضی )

°پل چینوت یا چینوَد پل ، در دین زرتشتی پلی است که روانِ مردگان بعد از سه روز (روز چهارم) پس از مرگ ، به آنجا می‌رود تا از آن عبور کند ... راهنمای روان مردگان در این سفر اعمال آنان است که اگر در زمان زنده بودن نیک‌کردار و نیک پندار و نیک گفتار بوده باشند ، پس از مرگ این اعمالِ نیک به‌شکل دوشیزه‌ای زیبا آنان را به بهشت راهنمایی می‌کند در غیر اینصورت راهنمای آنها عجوزه‌ای زشت خواهد بود همچون اعمال ناپسندشان در زندگی ، که آنان را به دوزخ راهنمایی خواهد کرد ...

از وجوه اشتراک دین مغان و شیعه !

در آثار دینی زرتشتی ، چه در اوستا و چه در منابع و رسایل پهلوی ، از اثر ادعیه‌ای که دوبار ، سه‌بار ، چهاربار و ... تلاوت شود و دیوان و اهریمنان و شیاطین را دور کرده و وسوسه‌هایشان را بی‌اثر سازد اشارات بسیار است ، چنانکه زرتشت خود برای مبارزه و دوری از مکاید اهریمن ، به تلاوت کارسازترین ادعیه که 'یَثااهو' است اقدام می‌کند (یادداشت ۱۴۱ فرگرد ۸:۱۹)
[اما بعد از اسلام]
در یک تفسیر از فاتحةالکتاب که تألیف یکی از فضلای بعد از عصر ملامحسن فیض است ، چاپ دوم با تعلیق و تصحیح و مقدمه‌ی سیدجلال‌الدین آشتیانی ، ص۴۰ آمده است : "[...] از حضرت رسالت (ص) ، مروی است که هرکه در وقت صبح سه‌بار بگوید : اعوذُباللهِ من‌الشَّیطانِ الرَّجیم و چهار آیه‌ی آخر سوره‌ی حَشر را به آن ضّم کند ، حق‌تعالی هفتادهزار فرشته بر او موکل می‌گرداند که بر او صلوات فرستند و مکاید شیطان را از او دور نمایند ..."
وندیداد ؛ ترجمه ، واژه‌نامه ، یادداشت‌ها ( هاشم رضی )

دعای ظهور ! و مدینه‌ی فاضله‌ی زرتشت ...

بند ۵ از هات ۳۵ یسنا ، که در شمار هفت‌هات بوده و پس از گاثاها ، کهن‌ترین و اصیل‌ترین بازمانده‌ی آثار زرتشتی است ، در شمار ادعیه‌‌ای می‌باشد که سه بار باید خوانده شود . این دعا در بند ۶ از 'آفرینگان گَهَنبار' و بند ۲ از کرده‌ی هشتم 'ویسپرّد' نیز آمده است و همه‌جا با تأکید اینکه سه‌بار خوانده شود . در شایست ناشایست بخش ۱۳ بند ۲۲ توضیح شده که این سه‌بار خواندن به یاد و آفرین گفتن به سه پسر زرتشت است . وِست در یادداشت‌هایی بر ترجمه‌ی این کتاب ، آورده که منظور از سه پسر ، پسران موعود و آینده‌ی پیامبر : هوشیدربامی ، هوشیدرماه و سوشیانت می‌باشند . [وِست . متون پهلوی ، قسمت اول]
[...]
ترجمه (دعا) :
برای بهترین شهرستانِ نیکویی
به‌راستی شهریاری را از آنِ کسی می‌دانیم
و نوید می‌دهیم که پیراسته نفس [باشد]
برای مزدا - اهورا و بهترین اَشَه (اشه‌. بن‌مایه و اصول همه‌ی آن چیزهایی است که راهِ سلوک و طریقت خدایی نام دارد)

شهرستان نیکویی ، مدینه‌ی فاضله و فرمان‌روای خردمند -

در بند چهارم ، نهمین دعا از ادعیه‌ی ده‌گانه که دو بار باید خوانده شود ، بند یکم از یسنا ، هات ۵۱ می‌باشد . فشرده و مفهوم آن بند این است : رسیدن به نیک‌کشور آرمانی ، یا مدینه‌ی فاضله ، یا شهرستان نیکویی ، یا شهر خدا با پارسایی فراوان و با سلوک و راهروی اَشَه حاصل می‌شود که زرتشت می‌گوید من اینک آن‌را انجام می‌دهم .

اَشَه ، پایه و بنیان دین زرتشت است . اَشه نظام هستی و جهان‌شناختِ زرتشت ، و یک طریقت و سلوک است . اَشه بن‌مایه و اصول همه‌ی آن چیزهایی است که از دیدگاه گاثایی ، سلوک خدایی نام دارد . این همان نظمی است که خوابِ جهان کهن را بر هم زد و کَوی‌ها و کَرَپن‌ها و اوسیج‌ها ‌... را بر زرتشت شورانید . شهرستان نیکویی که زرتشت قصد داشت برپا کند به‌شکلِ مدینه‌ی فاضله توسط افلاطون به مثابه‌ی بنیاد یک فلسفه‌ی آرمانی در جهان منتشر شد . اما شیخ شبستری در 'گلشن‌راز' درست و دقیق ، چون عارفان والامقامی دیگر از این میراث آگاه بود که گفت :

به شهرستان نیکویی علم زد // همه ترتیب عالم را به‌هم زد

نگارنده در کتاب 'حکمت خسروانی' با شواهد بسیار به این مهم پرداخته است . اما مقصود این است که شاه‌بیت‌هایی چنین ، اسباب نیرنگ و فریبِ مردم توسط موبدان متشرّع ساسانی شد تا برای جن‌گیری و تسخیر دیوان و شیاطین از آن بهره یابند .
در این بند زرتشت می‌گوید : برای ایجاد بهترین کشورِ نیکویی یا به اصطلاح مدینه‌ی فاضله ، شهریاری و فرمان‌رواییِ آن‌را به‌کسی شایسته و برازنده می‌دانیم که پیراسته نفْس باشد . یعنی حاکم باید حکیم و خردمند و عارف به‌معنی اخص باشد ، و کار و عمل و کردارش برای خداوند و برقراری بهترین اَشه باشد . اشه در اصطلاح بیان زرتشتی بن‌مایه و اصول همه‌ی آن چیزهایی است که راهِ سلوکِ خدایی نام دارد ؛ آنکس که بتواند نفْسِ خود را تهذیب کند و تسلط بر خود داشته باشد و برای خداوند مراحل سلوک اشایی را طی کند ، قادر است حاکمی دلخواه و درست باشد در یک شهر آرمانی یا یک مدینه‌ی فاضله .
وندیداد ؛ ترجمه ، واژه‌نامه ، یادداشت‌ها ( هاشم رضی )

دجّال

دجال در زبان عربی به‌معنی 'آب‌طلا' است و به همین علت افرادِ بسیار دروغگو که باطل را حق جلوه می‌دهند "دجّال" نامیده می‌شوند . ... دجال لقب دغلبازی است که نزد یهودیان 'آرمیلوس' و نزد مسلمانان 'صائد بن صید' نامیده می‌شود . همچنین در اسلام فردی به‌نام 'سفیانی' مطرح است ... لوتر پس از آنکه در برابر کلیسای کاتولیک قیام کرد و مورد تکفیر پاپ قرار گرفت ، دستگاه پاپی را دجال نامید .
پیشگویی‌های آخرالزمان ( اسماعیل شفیعی سروستانی ، ...)

ماشیح ، سوشیانت و هزاره‌گرایی !

در دوران بنی‌اسرائیل پیامبران در مراسمی ، مقداری روغن بر سرِ پادشاهان می‌ریختند و با دست خود آن را مسح می‌کردند ، بر اثر این‌کار آن پادشاه 'ماشیح' (مسیح) خوانده می‌شد و اطاعت وی بر همه واجب می‌گردید . واژه‌ی مسیحا از روی ماشیح (با توجه به تلفظ لاتین آن : مسیا Massiah) ساخته شده است . این واژه در اصل لقب پادشاهان قدیم بنی‌اسرائیل بود ، ولی در زمان‌های بعد به پادشاهِ آرمانی یهود اطلاق شد .
حدود شش‌قرن قبل از میلاد ، بعد از حمله‌ی بخت‌النصر به بنی‌اسرائیل و کوچ دادن آنها به بابل ، این حادثه نقطه‌عطفی در تاریخ بنی‌اسرائیل شد و این امید در آنان پدید آمد که خدا یک رهبر رهایی‌بخش از خاندان داوود می‌فرستد تا ماشیحِ بنی‌اسرائیل باشد و روزگار خوش قدیم را بازگرداند.
در کتاب اشعیا می‌خوانیم :
"نهالی از تنه‌ی یسّی (پدر داوود) بیرون آمده ، شاخه‌ای از ریشه‌هایش خواهد شکفت و روح خداوند بر او قرار خواهد گرفت ؛ یعنی روح حکمت و فهم و روح مشورت و قوت و روح معرفت و ترس از خداوند ، و خوشی او در ترس خداوند خواهد بود و موافق رؤیت چشم خود داوری نخواهد کرد و بر وفق سمع گوش‌های خویش تنبیه نخواهد نمود ، بلکه مسکینان را به عدالت داوری خواهد کرد و به جهت مظلومان زمین به‌راستی حکم خواهد نمود . و جهان را به‌عصای دهان خویش زده ، شریران را به نفخه‌ی لب‌های خود خواهد کشت . و کمربند کمرش عدالت خواهد بود و کمربند میانش امانت . و گرگ با بره سکونت خواهد داشت و پلنگ با بزغاله خواهد خوابید و گوساله و شیر و پرواری با هم و طفل کوچک آن‌ها را خواهد راند . و گاو با خرس خواهد چرید و بچه‌های آنها با هم خواهند خوابید و شیر مثل گاو کاه خواهد خورد و طفل شیرخواره بر سوراخ مار بازی خواهد کرد و طفلِ از شیر بازداشته شده ، دست خود را بر خانه‌ی افعی خواهد گذاشت . و در تمامی کوه مقدس من ، ضرر و فسادی نخواهند کرد ، زیرا که جهان از معرفت خداوند پُر خواهد بود ، مثل آب‌هایی که دریا را می‌پوشاند ."
یهودیان آرمان مسیحا را توسعه داده ، مسائلی دیگر بر آن افزودند و گفتند که در دوران مسیحا برکات طبیعت افزایش می‌یابد . آنان چیزهایی را بر دوران مسیحا تخیل کردند که حتی در عصر درخشان داوود و سلیمان وجود نداشت ، مثلاً معتقد شدند که در عصر مسیحا ، ابر و باد و مه و خورشید و فلک به‌نفع بنی‌اسرائیل رفتارهای تازه‌ای خواهند داشت و زمین نان‌های پخته و لباس‌های دوخته تولید خواهد کرد ! این آرمان‌ها در کتاب‌های فراوانی ثبت شد و با این‌کار 'ادبیات مکاشفه' پدید آمد که کتاب دانیال در عهد عتیق نمونه‌ای از آن است . 

به‌نظرِ گروهی از دانشمندان ، خاستگاه این عقیده دین زرتشت است . زرتشتیان معتقدند دورِ جهان دوازده‌هزار سال است که به چند مقطع تقسیم می‌شود و موعود (منجی) آن دین که 'سوشیانت' خوانده می‌شود ، در واپسین هزاره برخواهد خواست . از دیدگاه پژوهش‌گران عقیده‌ی زرتشتیان در این‌باب به یهودیت سرایت کرد و اعتقاد به قیام ماشیح را پدید آورد . [انتظار مسیحا در آئین یهود (جولیوس گرینسون)]
پیشگویی‌های آخرالزمان ( اسماعیل شفیعی سروستانی و ...)