ابوالفداء گوید که پادشاهان ایران هیچکاری را از کارهای دیوانی به مردم پستنژاد نمیسپردند . فردوسی حکایتی کرده است که حاکی از همین ممنوعیت عوامالناس است ، در زمانیکه نوشیروان لشکر به روم میکشید :
از اندازهی لشکر شهریار // کم آمد ز دینار سیصدهزار
بیامد بر شاه موبد چو گرد // به گنج آنچه بود از درم یاد کرد
بدو گفت ازیدر دو اسبه برو // گزین کن یکی نامبردار گو
ز بازارگانان و دهقان شهر // کسی را کجا باشد از نام بهر
ز بهر سپاه این درم وامخواه // بهزودی بفرماید از گنج شاه
بیامد فرستادهی خوشسخن // که نو بُد به سال و به دانش کهن
درم خواست وام از پی شهریار // بر او انجمن شد بسی مایهدار
یکی کفشگر بود موزهفروش° // بهگفتار او پهن بگشاد گوش
درم چند باید بدو گفت مرد // دلاور شمار درم یاد کرد
چنین گفت کای پرخرد مایهدار // چهل مر درم هر مری صدهزار
بیاورد کپان و سنگ درم // نبُد هیچ دفتر به کار و قلم
بدو کفشگر گفت کین من دهم // سپاهی ز گنجور بر سر نهم
چو بازارگان را درم سخته شد°° // فرستاده از کار پردخته شد
بدو کفشگر گفت کای خوبچهر // نرنجی بگویی به بوذرجمهر
که اندر زمانه مرا کودکی است // که بازار او بر دلم خوار نیست
بگویی مگر شهریار جهان // مرا شاد گرداند اندر نهان
که او را سپارم به فرهنگیان // که دارد سر مایه و هنگ°°° آن
فرستاده گفت این ندارم به رنج // که کوتاه کردی مرا راه گنج
بیامد بر شاه بوذرجمهر // بر آن خواسته شاد بگشاد چهر
به شاه جهان گفت بوذرجمهر // که ای شاه نیکاختر خوبچهر
یکی آرزو کرد موزهفروش // اگر شاه دارد به گفتار گوش
فرستاده گفتا که این مرد گفت // که شاه جهان با خرد باد جفت
یکی پور°°°° دارم رسیده بهجای // به فرهنگ جوید همی رهنمای
اگر شاه باشد بدین دستگیر // که این پاک فرزند گردد دبیر
به یزدان بخواهم همی جان شاه // که جاوید باد این سزاوارگاه
بدو گفت شاه ای خردمند مرد // چرا دیو چشم تو را خیره کرد
بر او همچنان بازگردان شتر // مبادا کز او سیم خواهیم و دُر
چو بازارگانبچه گردد دبیر // هنرمند و با دانش و یادگیر
چو فرزند ما برنشیند بهتخت // دبیری ببایَدش پیروزبخت
هنر باید ار مرد موزهفروش // سپارد بدو چشم بینا و گوش
به دست خردمند مرد نژاد // نماند جز از حسرت و سرد باد
به ما بر پس مرگ نفرین بود // چو آیین این روزگار این بود
نخواهیم روزی جز از گنج داد // درم زو مخواه و مکن رنج یاد
هماکنون شتر بازگردان ز راه // درمخواه و از موزهدوزان مخواه
فرستاده برگشت و شد با درم // دل کفشگر زان درم پر ز غم
حکایتهای دهخدا ( محمدحسین صفاخواه )
°چکمهفروش
°°سنجیده
°°°هوش و فراست ، فهم و معرفت (در زبان پهلوی)
°°°°فرزند
[دهخدا شمارهی مسلسل ۱۲۸ ، ص۱۵۹ ، ذیل طبقات اجتماعی]