دعای عطسه !

... در بخش ۱۳ روایت پهلوی ، ترجمه‌ی مهشید میرفخرایی ، آمده است :

"این نیز پیداست که زرتشت از هرمزد پرسید که : باشَه (خمیازه) و ویاس (دهن‌دره) به چه‌کار رود . همچنین شَنوسَه (عطسه) .

هرمزد گفت که : به‌سبب کارکردن (فعالیت) اهریمن و دیوان برای صدمه‌زدن به زندگی (خمیازه ، دهن‌دره و عطسه) آید .

زرتشت گفت : آزار آن چیست ؟

هرمزد گفت : اگر بر آن یک "یثااَهووَئیریو" و یک "اَشم‌وُهو" بگویند ، پس دیوان هیچ گناه و زیان کردن نتوانند ..."

همین معنی در شایست‌ناشایست و دینکرد نقل است . در شایست‌ناشایست بخش ۱۲ بند ۳۲ نقل است که در سددر ، در ۷ نیز آمده است :

"اینکه چون از کسی عطسه فراز آید ، یک یتااَهوویریو و یک اَشم‌وهو بباید خواندن . زیرا که در تن ما دروجی (دیوی) است و پتیاره است که پیوسته با مردم کوشد تا علتی و بیماری بر مردم مستولی کند . و در تن ما آتشی است که او را 'چهره' خوانند و به تازی طبیعت خوانند و عطسه‌ی غریزی خوانند . با آن دروج (دیو) پیوسته کارزار می‌کند و او را از تن مردم باز می‌دارد . پس چون آتش بر آن دروج چیره شود و او را هزیمت کند ، عطسه از بهر آن آید که آن دروج بیرون آید .

پس چنان باید که این از بر خوانند و آن آتش را آفرین کنند که دیرگاه بماناد تا این دروج را شکسته می‌دارد . چون عطسه از کسی دیگر شنود هم این باز ، بباید گفتن و این آفرین مینو بکردن ."

هنوز میان ایرانیان از پس سده‌هایی بسیار این عقیده و رسم برقرار است . اگر عطسه کنند ، یا دیگری عطسه کند ، گویند : خدایا شکر ! و یا تلاوت کنند : انی آمنتُ برّبکم فاسمعون ! و شکر از آنجهت گذارند که دیو یا پتیاره‌ای از آدمی بیرون افتد . رسمی باقی است که برای عطسه کردن صبر را لازم می‌دانند در کاری و برای دو عطسه جهد و کوشش را .

وندیداد ؛ ترجمه ، واژه‌نامه ، یادداشت‌ها ( هاشم رضی )