ثنویت و قربانی کردن برای اهریمن

تِتُوپُمپ به‌صراحت اشاره می‌کند که اهریمن نزد مغان یک خدای توانا و پُرقدرت است و برای دفع جادو و ظلمت ، برایش قربانی و نذور و نفقه پیش‌کش می‌کردند . در افسانه‌ی زروانی که گذشت ، ملاحظه شد که از دو همزاد زروان ، نخست اهریمن زهدان را شکافته و بیرون می‌آید و زروان بنا بر عهدی که کرده بود ، پادشاهی جهان را به وی واگذار می‌کند . هرچند اورمیزد برتر از اهریمن است و سرانجام فرمان‌روایی به او می‌رسد ، اما این یک با حسرت و رنج بسیار روبرو است .
این اشارات صریح از نویسندگان باستان ، در تأیید مطالب وندیداد است . جهانی که در آن قدرت در اختیار دیوان و شیاطین می‌باشد ، برای دفع این دیوان و اهریمنان ، باید آداب ویژه و پیچیده‌ای با راهنمایی مغان انجام شود . هرچند مغان به ملاحظاتی ، قربانی برای اهریمن و اهدای نذور و نفقه را به‌خاطر دفع شرّ ، سحر ، زشتی‌ها و بلاها به پیشگاهش ، به روشنی یاد نکرده‌اند ، اما در پس مطالب وندیداد چنین مراسمی به گمان می‌رسد ، که نویسندگان باستان گزارش کرده‌اند .
قربانی کردن برای اهریمن ، و اهریمن را در کار آفرینش و خلقت در تعارض با اهورامزدا قرار دادن ، به هر شکل و بهانه‌ای که باشد ، نزدِ یک زرتشتی راستین کار و کرداری سخت نکوهیده و زشت بوده ، و گناهی نابخشودنی و کُفری مسلم ؛ این که چنین رسم و اعتقادی از آنِ دینِ کهن مغان بوده است قطعی است و در زروانی بودن آن نیز شکی نیست . از سوی دیگر باید به این گمانِ غالب که در آیین میترایی نیز قربانی و اهدای هدایا جهت اهریمن ، به صورتی محدود انجام می‌شده اشاره کرد . همچنین باید توجه داشت که مغان از بین‌النهرین و آسیای صغیر بود که آیین زروانی-میترایی را به اروپا برده و رواج دادند . این رسوم و معتقدات شکل ابتدایی مَزدَیَسنی را نمایان می‌سازد ، ولی به‌تحقیق مورد تصدیق دانشمندان زرتشتی نیست .
وندیداد ؛ ترجمه ، واژه‌نامه ، یادداشت‌ها ( هاشم رضی )