خط مشئ اشیاء
جمعه, ۱۰ مرداد ۱۳۹۹، ۰۹:۳۵ ق.ظ
ریتا (رت) قانون یا نظم جهان که معنی تحت‌اللفظی آن "خط مشئ اشیاء" است اصول اخلاقیات را معین می‌کند . به‌طوریکه قبلاً بازنموده شد ریتا (Rta) نظم و ترتیب ، یا ناموس جاودانی جهان است ؛ پس برای اصول رفتار بشر نیز همان مقام و اعتبار را دارد . رفتار منظم و متجانس از مشخصات اساسی یک زندگانی خوب است .
عدم نظم و ترتیب که غالباً به‌صورت دروغ نشان داده می‌شود ، بزرگ‌ترین بدی است .
اخلاق حمیده (تقوی) با ناموس کیهان مطابقت دارد . فرضیه‌ی رت (نظم جهان) از طرف دیگر مؤید این فکر است که اگر تطورات و تغییرات بی‌انتهای جهان ، فکر داشتن خدایان متعدد را ایجاب می‌کند ، وحدت جهان وجوب خدای واحد را ثابت می‌دارد .
در مکتب‌های فلسفی جدیدتر هندو ، ریتا به‌عنوان اساس نخستین فرضیه‌ی اخلاقی دهرما (وظیفه و تکلیف) شناخته شده است .
دوستی همنوعان و مهربانی با همه و انجام وظایفی که هر شخص نسبت به خدایان و مردم دارد ، در ودا تأکید شده است .
به ریاضت و روزه و پرهیز هم در ریگ‌ودا اشاره شده ولی ریاضت از امور اساسی نیست .
اینک شواهد بارزی از ریگ‌ودا درباره‌ی امور اخلاقی و آداب اجتماعی در اینجا ذکر می‌شود :
در ماندلای هفتم سرود ۱۰۴ خطاب به ایندرا و سوما چنین آمده :
۸ : هرکه مرا با سخنان دروغ متهم سازد هنگامی که من راه خود را با روحی عاری از خطا دنبال می‌کنم ، ای ایندرا ! باشد که دروغگو چون آبی گردد که درمیان دست تهی فشرده می‌شود .
۹ : آنها که به‌عادت خویش دل‌ها را هلاک می‌سازند و با طینت بد خود راست‌کاران را آزار و اذیت می‌کنند ، باشد که سوما آنها را به مار بسپارد ؛ یا آنها را در دامان مرگ و نابودی قرار دهد .
۱۰ : ای آگنی ! دیوی که می‌خواهد به جوهر رزق گاوان و اسبان و تن‌های ما صدمه وارد آورد ، باشد که آن مخالف و دزد و غارتگر در خراب و بوار افتد ، هم خود او هم اخلافش .
در ماندلای دهم سرود ۱۸۲ خطاب به بریهسپتی چنین گفته شده است :
۱ : باشد که بریهسپتی رافع مشکلات (همه‌ی گناهان را) دور سازد ؛ باشد که سلاح مفتری دروغزن را دور کند ؛ باشد که (دشمن) بی‌آبرو را به زمین بزند و بدخواه را منکوب سازد ، و قربانی کننده را سلامت و سعادت بخشد .
۴ : آیا باید کاری کنیم که هرگز نکرده‌ایم ، ما که از تقوی سخن می‌گوییم ، آیا اکنون از پلیدی سخن بگوییم ؟!
و نیز در ماندالای دهم سرود ۱۸۳ خطاب به قربانی کننده درباره‌ی ریاضت چنین مذکور است :
۱ : من تو را در اندیشه‌ی خویش می‌بینم که (با مراسم مقدس) در گفت و گویی ؛ از ریاضت بوجود آمده‌ای و به ریاضت مشهوری .
در ماندالای دهم سرود ۱۳۶ به‌طریق عملی ریاضت نیز اشاره شده است :
۴ : مرتاض در میان فلک به‌پرواز درمی‌آید و همه‌ی اشیاء را نورانی می‌کند . دوست هریک از خدایان بر کارهای نیکو گماشته شده است .
در ماندالای دهم سرود ۱۱۷ درباره‌ی آزادگی و نیکوکاری و بذل مال به فقیران و احسان به درویشان آمده است :
۱ : خدایان گرسنگی را وسیله‌ی کشتن قرار نمی‌دهند ، مرگ بیشتر حتی به سراغِ مردان سیر نیز می‌رود . بخشنده‌ی نیکوکار هرگز از میان نمی‌رود . لئیم هیچگاه کسی را نخواهد یافت که بر او ترحم کند .
۳ : رادمرد آن است که بر مستمندِ ناتوانِ دوره‌گرد که در طلب خوراک است کمک کند و چون از او استمداد جوید فوری به‌یاری او شتابد و سپس او را در زمره‌ی دوستان خود قرار دهد .
۴ : آنکه مال خویش را از دوست یک‌دل و صمیمی دریغ دارد دوست نباشد ، از چنین دوستی باید چشم پوشید .
۶ : برای کسی که نظم اخلاقی بخواهد بادها شیرین‌اند ، برای او رودخانه‌ها به شیرینی جریان دارند ، حتی باشد که گیاهان برای ما شیرین باشد .
۷ : باشد که شب شیرین باشد و سپیده‌دم هم ، باشد که ناحیه‌ی زمین شیرین باشد ، باشد که آسمان ، پدر ما بر ما شیرین باشد .
۸ : باشد که آن درخت بلند برای ما پر از شیرینی باشد ، باشد که آفتاب نیز پر از شیرینی باشد و گاوان ماده بر ما شیرین باشند .
در ماندلای پنجم سرود ۸۵ مسطور است :
۷ : اگر ما درباره‌ی آنکه ما را دوست دارد گناهی کرده‌ایم و یا نسبت به برادر یا دوست یا رفیق یا همسایه‌ای که با ما است ، یا بیگانگان خطایی مرتکب شده‌ایم ، ای وارونا این تقصیر را از ما بردار .
در ماندلای اول سرود ۷۱ گفته شده است :
۵ : یکی را کودن می‌نامند و در دوستی بلید است ، هرگز او کسی را به کارهای رادمردی تحریص نمی‌کند . او در خطای باصره بی‌فایده سرگردان است ، صدایی که او می شنود برایش گل و میوه‌ای ندارد .
۶ : آنکه دوست گرامی خود را رها ساخته است و حقیقت را نمی‌داند ، سهمی از واک (سخن) ندارد ، حتی وقتی آن (واک) را می‌شنود بیهوده گوش داده است . او چیزی از طریقه‌ی اعمال راستی نمی‌داند .
۷ : دوستانی که به آنها یکسان گوش و چشم بخشیده شده در روح خود دارای سرعت‌های مختلفی هستند . بعضی چون سبوهایی می‌باشند که به دهان و شانه می‌رسند و دیگران به‌سان حوض‌های آبی‌اند که در آن تن می‌شویند .
گزیده‌ی سرودهای ریگ‌ودا ( محقق و مترجم : محمدرضا جلالی نائینی )
اخلاق حمیده (تقوی) با ناموس کیهان مطابقت دارد . فرضیه‌ی رت (نظم جهان) از طرف دیگر مؤید این فکر است که اگر تطورات و تغییرات بی‌انتهای جهان ، فکر داشتن خدایان متعدد را ایجاب می‌کند ، وحدت جهان وجوب خدای واحد را ثابت می‌دارد .
در مکتب‌های فلسفی جدیدتر هندو ، ریتا به‌عنوان اساس نخستین فرضیه‌ی اخلاقی دهرما (وظیفه و تکلیف) شناخته شده است .
دوستی همنوعان و مهربانی با همه و انجام وظایفی که هر شخص نسبت به خدایان و مردم دارد ، در ودا تأکید شده است .
به ریاضت و روزه و پرهیز هم در ریگ‌ودا اشاره شده ولی ریاضت از امور اساسی نیست .
اینک شواهد بارزی از ریگ‌ودا درباره‌ی امور اخلاقی و آداب اجتماعی در اینجا ذکر می‌شود :
در ماندلای هفتم سرود ۱۰۴ خطاب به ایندرا و سوما چنین آمده :
۸ : هرکه مرا با سخنان دروغ متهم سازد هنگامی که من راه خود را با روحی عاری از خطا دنبال می‌کنم ، ای ایندرا ! باشد که دروغگو چون آبی گردد که درمیان دست تهی فشرده می‌شود .
۹ : آنها که به‌عادت خویش دل‌ها را هلاک می‌سازند و با طینت بد خود راست‌کاران را آزار و اذیت می‌کنند ، باشد که سوما آنها را به مار بسپارد ؛ یا آنها را در دامان مرگ و نابودی قرار دهد .
۱۰ : ای آگنی ! دیوی که می‌خواهد به جوهر رزق گاوان و اسبان و تن‌های ما صدمه وارد آورد ، باشد که آن مخالف و دزد و غارتگر در خراب و بوار افتد ، هم خود او هم اخلافش .
در ماندلای دهم سرود ۱۸۲ خطاب به بریهسپتی چنین گفته شده است :
۱ : باشد که بریهسپتی رافع مشکلات (همه‌ی گناهان را) دور سازد ؛ باشد که سلاح مفتری دروغزن را دور کند ؛ باشد که (دشمن) بی‌آبرو را به زمین بزند و بدخواه را منکوب سازد ، و قربانی کننده را سلامت و سعادت بخشد .
۴ : آیا باید کاری کنیم که هرگز نکرده‌ایم ، ما که از تقوی سخن می‌گوییم ، آیا اکنون از پلیدی سخن بگوییم ؟!
و نیز در ماندالای دهم سرود ۱۸۳ خطاب به قربانی کننده درباره‌ی ریاضت چنین مذکور است :
۱ : من تو را در اندیشه‌ی خویش می‌بینم که (با مراسم مقدس) در گفت و گویی ؛ از ریاضت بوجود آمده‌ای و به ریاضت مشهوری .
در ماندالای دهم سرود ۱۳۶ به‌طریق عملی ریاضت نیز اشاره شده است :
۴ : مرتاض در میان فلک به‌پرواز درمی‌آید و همه‌ی اشیاء را نورانی می‌کند . دوست هریک از خدایان بر کارهای نیکو گماشته شده است .
در ماندالای دهم سرود ۱۱۷ درباره‌ی آزادگی و نیکوکاری و بذل مال به فقیران و احسان به درویشان آمده است :
۱ : خدایان گرسنگی را وسیله‌ی کشتن قرار نمی‌دهند ، مرگ بیشتر حتی به سراغِ مردان سیر نیز می‌رود . بخشنده‌ی نیکوکار هرگز از میان نمی‌رود . لئیم هیچگاه کسی را نخواهد یافت که بر او ترحم کند .
۳ : رادمرد آن است که بر مستمندِ ناتوانِ دوره‌گرد که در طلب خوراک است کمک کند و چون از او استمداد جوید فوری به‌یاری او شتابد و سپس او را در زمره‌ی دوستان خود قرار دهد .
۴ : آنکه مال خویش را از دوست یک‌دل و صمیمی دریغ دارد دوست نباشد ، از چنین دوستی باید چشم پوشید .
۶ : برای کسی که نظم اخلاقی بخواهد بادها شیرین‌اند ، برای او رودخانه‌ها به شیرینی جریان دارند ، حتی باشد که گیاهان برای ما شیرین باشد .
۷ : باشد که شب شیرین باشد و سپیده‌دم هم ، باشد که ناحیه‌ی زمین شیرین باشد ، باشد که آسمان ، پدر ما بر ما شیرین باشد .
۸ : باشد که آن درخت بلند برای ما پر از شیرینی باشد ، باشد که آفتاب نیز پر از شیرینی باشد و گاوان ماده بر ما شیرین باشند .
در ماندلای پنجم سرود ۸۵ مسطور است :
۷ : اگر ما درباره‌ی آنکه ما را دوست دارد گناهی کرده‌ایم و یا نسبت به برادر یا دوست یا رفیق یا همسایه‌ای که با ما است ، یا بیگانگان خطایی مرتکب شده‌ایم ، ای وارونا این تقصیر را از ما بردار .
در ماندلای اول سرود ۷۱ گفته شده است :
۵ : یکی را کودن می‌نامند و در دوستی بلید است ، هرگز او کسی را به کارهای رادمردی تحریص نمی‌کند . او در خطای باصره بی‌فایده سرگردان است ، صدایی که او می شنود برایش گل و میوه‌ای ندارد .
۶ : آنکه دوست گرامی خود را رها ساخته است و حقیقت را نمی‌داند ، سهمی از واک (سخن) ندارد ، حتی وقتی آن (واک) را می‌شنود بیهوده گوش داده است . او چیزی از طریقه‌ی اعمال راستی نمی‌داند .
۷ : دوستانی که به آنها یکسان گوش و چشم بخشیده شده در روح خود دارای سرعت‌های مختلفی هستند . بعضی چون سبوهایی می‌باشند که به دهان و شانه می‌رسند و دیگران به‌سان حوض‌های آبی‌اند که در آن تن می‌شویند .
گزیده‌ی سرودهای ریگ‌ودا ( محقق و مترجم : محمدرضا جلالی نائینی )
