aleshanee

سعی در معقول و متعادل بودن با مردمان نفهم کار بسیار خطرناکی است !

aleshanee

سعی در معقول و متعادل بودن با مردمان نفهم کار بسیار خطرناکی است !

ما از قبیله‌ای هستیم که مدام می‌پرسیم ، و اینقدر می‌پرسیم تا دیگه هیچ امیدی باقی نمونه!

طبقه بندی موضوعی
بایگانی
پیوندهای روزانه

۱۸ مطلب در مهر ۱۳۹۷ ثبت شده است

اینوما حالا می فهمید و اصل مطلب را درک می کرد . از آنجا که کییوآکی از احترام عمیق او به "کتابخانه ی عالیجنابِ مرحوم" آگاهی داشت ، به عمد آنجا را برای این ملاقات انتخاب کرده بود . دراینباره هیچگونه شکی نمی توانست وجود داشته باشد . زمانی که کییوآکی برنامه را برایش باز می گفت و توضیح می داد که چگونه با نهایت لطف و عنایت آن را طرح کرده ، آن سردیِ رضایت بخشی که در حالت و گفتارش موج می زد برای اثبات این قضیه برایش کفایت می کرد . پسر جوان می خواست که وقایع سیر طبیعی شان را آنگونه طی کنند تا اینوما شخصاً به حرکتی توهین آمیز نسبت به مقدسات دست بزند آن هم درست در همان مکانی که آن را می پرستد .
وقتی به این مساله می اندیشید ، می دید که از همان دوران کودکی که کییوآکی پسربچه ی زیبایی بیش نبود ، همواره در وجودش حالتی از تهدید خاموش وجود داشته است . نوعی لذت از توهین به مقدسات . و هنگامی که اینوما آن چیزی را که برایش بینهایت ارزش داشت با بی عفتی زیرِ پا می گذاشت ، برای کییوآکی آنچنان لذت بخش بود که گویی خودش تکّه گوشت خامی را به گردنبندِ متبرّک شینتو آویخته باشد . در اساطیر نیز آمده است که 'سوزانو' خدای دَرّنده خوی ، و برادرِ الهه ی خورشید ، از یک چنین راهی [بدینطریق] لذت می برد و ارضاء می شد .
برف بهاری ( یوکیو می شیما ) 
  • Zed.em
قوانین مانو احتمالاً در دوره ای بین ۲۰۰ سال پیش تا ۲۰۰ سال پس از میلاد مسیح گرد آمده و مدوّن شده بود ، یعنی همزمان با دوره ی شکل گیری قوانین هندی . این قوانین در میان هندوهای معتقد ، نفوذ و قابلیت اجرایی خود را بعنوان یک 'مجموعه ی قوانین' تا زمان حاضر نیز حفظ کرده است . در ۱۲ فصل و ۲۶۸۴ ماده ی آن ، مجموعه ی عظیمی از موارد مربوط به مذهب ، سنت ، قوانین قبیله ای و حقوق گرد آمده و در این موارد از منشاء جهان هستی گرفته تا مجازات های راهزنی و قوانین مربوط به تقسیم ارث تنظیم شده است . این قوانین آمیخته به فلسفه ی آسیایی است که در آن همه چیز بنحوی جنبه ی یگانه بخود می گیرند که با حقوق طبیعی و جهانبینی مسیحیت در تضادی آشکار است و تمایل شدیدی به وجوه افتراقی دارد که مبتنی بر ارتباط بین جهان بینهایت بزرگ و جهان بینهایت کوچک است .
به هر حال حقوق اجرایی قوانین رُم حاصلِ اصلی بود که در تضاد با مفاهیم حقوق جدید قرار می گرفت . درست هنگامی که حقوق رُم آن قوانین را مشمول مرور زمان قرار داده بود و برای دوباره بکار گرفتن آن هیچ امکانی وجود نداشت ، همانند قوانین مانو ، برابر آئین نامه های دادرسیِ جاری در دادگاه های بزرگ راجاها و برهمن ها ، دادخواست هایی را محدود می کرد که امکان داشت درباره ی شکایت های مربوط به بازپرداخت بدهی و هژده مورد مشابه به دادگاه ارائه شوند .
هوندا مجذوب شیوه ی زنده و منحصر به فرد این قوانین شد ؛ حتی جزئیات کسل کننده ی آئین دادرسیِ دادگاه ها نیز در پوشش رنگارنگی از تمثیل ها و استعاره ها پیچیده شده بود . برای مثال در جریان محاکمه ی راجا درست همانگونه که شکارچی با ردگیریِ خونی که از گَوزن زخمی بر زمین فرو می ریزد به کُنام او دست می یابد ، می بایست درستی یا نادرستی مساله ی مطرح شده در دادگاه را مشخص کند ، و در تعیین وظایفش به راجا توصیه می شود که در اعطاء لطف و مرحمت به مردمش همچون ایندرا عمل کند که بارش باران های ماه آوریل را رُخصت می دهد .
هوندا مجموعه ی قوانین را به تمامی تا آخرین فصل مطالعه کرد ، فصلی که در آن مسائل مبهمی طرح شده بود و طبقه گرایی را چه بصورت قوانین و چه بصورت بیانیه ها به مبارزه فرا می خواند .
استدلال و قیاس منطقی در حقوق غربی بصورت اجتناب ناپذیری بر قدرت تعقل بشر بنا نهاده شده بود ، لیکن قوانین مانو از قوانینِ ناسوتی یی ریشه می گرفت که تعقل هیچ نفوذی بر آنها نداشت ، یعنی از آئین تناسخ روح . این آئین در قوانین مانو به صورتی مدوّن تنظیم شده بود :
- "اعمال بشر ناشی از جسم ، گفتار و پندار او است و به خیر یا شر منجر می شود ."
- "در این جهان خاکی ، روح در ارتباط با جسم به سه طریقِ خیر ، بی تفاوت و شر عمل می کند ."
- "آنچه که از روح یک انسان سر می زند ، روحش را ، آنچه که از گفتار انسان سر می زند ، گفتارش را ، و آنچه که از جسم او برمی خیزد ، جسمَ ش را شکل می دهد ."
- "هرآن کسی که در جسمَ ش مرتکب گناه شود ، در عمر بعدی به درخت یا علف تبدیل خواهد شد ، هرآن کسی که در گفتارش مرتکب گناه شود ، به گونه ی حیوان یا پرنده بدل خواهد شد و آنکس که در روحش مرتکب گناه شود در تولد دوباره اش در پست ترین طبقات جای خواهد گرفت ."
- "انسانی که در ارتباط با کلیّه ی جانداران بر هرآنچه که بر زبانش جاری می شود ، از ذهنش می تراود ، و از جسمَ ش سرمی زند احاطه ی کافی داشته باشد ، انسانی که بر شهوت و خشمَ ش لگام بزند ، به کمال دست خواهد یافت و آزادی مطلق از آنِ او خواهد بود ."
- "شایسته است که هر مردی خِرد فطری خود را در راه تمییز دادنِ تبعیت یا عدم تبعیتِ روحش از قانون بکار گیرد و اینکه تمامی روح و جانش را وقف اطاعت وفادارانه از قوانین سازد ."
در اینجا درست همانند حقوق طبیعی ، اطاعت از قوانین و کردارِ نیک ، هر دو به یک معنا تلقی می شد . ولی در قوانین مانو بر مبنای اصل تناسخِ روح بنا شده بود ، آئینی که جریان عادی و طبیعی رسیدگی به دعاوی را بصورتی غیر معقول قطع می کرد و بجای ایجاد جذبه ی منطقی نسبت به رعایت قوانین ، به نظر می رسید که بیشتر بر ارعاب و جنبه ی کیفری قوانین تکیه می کرد . بنابراین بعنوان یک آئین حقوقی اعتماد کمتری نسبت به فطرت بشری ابراز می داشت .
هوندا هیچ علاقه ای نداشت که وقتَ ش را صرف تعمق در چنین مسائلی کند ، یا در عقل و خِرد عهد عتیق مستغرق شود . به عنوان یک دانشجوی حقوق ، او به حمایت از تثبیت و استقرار قانون اشتیاق نشان می داد ولی به شدّت از عدم اطمینان نسبت به سیستم اجراییِ موضوع تحقیقش عذاب می کشید . کلنجار رفتنش با ساختار پیچیده و درهمِ سیستم اجرایی به او می آموخت که بعضی مواقع جهانبینی گسترده تری مورد نیاز است و این نه تنها در مورد حقوقِ طبیعی - با جنبه های لاهوتی اش که در قلب قوانین اجرایی قرار داشت - بلکه درباره ی خِرد بدویِ مانو نیز باید رعایت می شد . با داشتن چنین نقطه نظرِ برتری ، او از دو دنیا لذت می برد : از آسمان صاف و لاجوردیِ نیمروز و آسمان پُر ستاره ی شبانگاهان . فراگیری حقوق و قوانین نظم خاصی را طلب می کرد ، به توری می مانست که آنقدر ظریف باشد که بتواند جزئی ترین رویدادهای زندگیِ روزمره را صید کند ، و همزمان بزرگی و گستردگی آن در طول زمان و در فضا ، حتی تا فراسوی گردشِ ابدی خورشید و ستارگان می رفت . هیچ ماهیگیری که در طلب افزودن صید خویش است نمی تواند به اندازه ی یک دانشجوی حقوق حریص باشد .
برف بهاری ( یوکیو می شیما )

Manu :شخصیت نیمه افسانه ای هند که مجموعه ای از مقررات مربوط به عبادت ها و امور روزمره ی برهمنان به او منسوب است و در حدود ۲۰۰ پیش از میلاد تا حدود ۲۰۰ میلادی تدوین شده است .
Indra : از خدایان آئین هندو و مظهر باران و آذرخش .

  • Zed.em
وقار و مناعت طبع اش همان خار بود . او به خوبی از این مساله آگاهی داشت که علاقه اش به ظرافت و زیبایی و انزجارش از چیزهای خشن و زمخت امر بیهوده ای بیش نیست . او گیاهی بی ریشه بود . بی آنکه بخواهد خانواده اش را تحقیر کند و اصول دیرپای آنرا زیر پا بگذارد ، فی النفسه محکوم به اینکار بود ؛ و این سَمّ ، به همانگونه که موجب از بین رفتن و فنای خانواده اش می شد ، زندگیِ خودش را نیز از رشد باز می داشت . مردِ جوان خوش سیما ، احساس می کرد که این بطالت در حقیقت نمایانگر موجودیت خود او نیز هست .
اعتقادش به اینکه هدفش در زندگی چیزی بیشتر از مورد مصرف قرار گرفتن همچون صافی یی برای تقطیر زهر نخواهد بود ، جزئی از غرور هیجده سالگی اش به شمار می رفت . اطمینان داشت که دستان زیبا و سفیدش هرگز آلوده نخواهد شد و پینه ای بر آنها نقش نخواهد بست . می خواست همچون طنابی آویخته از دکل ، حرکتش به وزش هر نسیم بستگی داشته باشد . تنها چیزی که به نظرش پایدار و معتبر می آمد این بود که به خاطر احساسات هیجان انگیزش زندگی کند ؛ هرچند به تمامی بیهوده و ناپایدار باشند ، از بین بروند تا بارِ دیگر با ضرباهنگی تُندتر اوج بگیرند ، بی هیچ هدف و جهتی به خاموشی بگرایند و از نو شعله ور شوند .
در هر حال هیچ چیز توجه اش را جلب نمی کرد .
برف بهاری ( یوکیو می شیما )
  • Zed.em
کمی پایین تر پشت آلاچیقِ باشکوهی پوشیده از گلهای ارغوانی و سفید ، معبد دیگری دیده می شد که به یادِ 'ایناری' خدای کشت و برداشتِ محصول ساخته شده بود . همه ساله در اواخر ماه مه مراسم سالگشت فوت پدربزرگش برگزار می شد و در آن روزها آلاچیق در نهایت زیبایی و غرق گل و شکوفه بود ؛ در نتیجه هنگام گرد آمدن خانواده برای انجام مراسم در آنجا ، اغلب خانم ها به زیر سایه ی آن پناه می بردند تا از تابش تند آفتاب در امان باشند . صورت های سفید زنها که بخاطر این مراسم با دقتی بیش از همیشه به آن پودر می زدند ، با پرتو بنفش در هم می آمیخت ؛ انگار سایه ی دلپذیری از مرگ بر گونه های شان گُل انداخته باشد .
برف بهاری ( یوکیو می شیما )
  • Zed.em
رابیه از همکاران آلمانی اش می ترسد ؛ خود آلمانی ها هم از خودشان می ترسند . رابیه نمی دانست که آلمانی ها با قشونشان تا چه حد برای اهالی کشورهای اشغالی ترس برمی انگیزند . آلمانیها هم مثل نسناسها ، گرگها ، جانیان و بخصوص مبتلایان به جنون آدمکشی ترس آورند . در اینمورد من هیچوقت ندانسته ام چطور باید حق مطلب را ادا کرد ، و چطور باید برای آنانی که در ایندوره نزیسته اند ، از این نوع ترس سخن گفت . من طی محاکمه ی رابیه پی بردم که هویتش تقلبی است ، که این نام را از یکی از یارانش به عاریت گرفته است ، از آدمی آلمانی تبار که در حوالی نیس سر به نیست شده بود .
درد ( مارگریت دوراس )
  • Zed.em
ما به اروپا تعلق داریم ، و این همه در اروپا می گذرد ؛ در اروپایی که ما همگی ، در برابر بقایای عالم ، در بند مانده ایم و در پیرامونمان همواره همان اقیانوسها ، همان تهاجمات و همان جنگ . ما از تبار سوختگان کوره های آدم سوزی هستیم ، از تبار آنانی که در مای دانک با گاز خفه شدند ، با نازیها نیز همتباریم ؛ سهمی همسان از کوره های آدم سوزی بوخنوالد ، از گرسنگی در گور . گودالهای همگانی برگن - بلسن . سهمی از این گودالها از آنِ ماست ، این اسکلت های بی اندازه همانند ، اعضای یک خانواده ی اروپایی اند . و اینهمه نه در جزیره ی سوند و نه در سواحل اقیانوس آرام ، که در سرزمین ما ، در سرزمین اروپا روی داده است . اسکلت های چهارصدهزار کمونیست آلمانی که در فاصله ی ۱۹۳۳ تا ۱۹۳۸ جان خود را در دورا از دست دادند نیز در این گور - گودال عظیم همگانی اروپایی مدفونند ، و همراهشان میلیونها یهودی و میلیونها اعتقاد به خدا ؛ همراه هر یهودی ، بله ، همراه هر یهودی ، اعتقادی به خدا . آمریکایی ها می گویند : "در حال حاضر حتی یک آمریکایی - خواه آرایشگری در شیکاگو و یا دهقانی در کنتاکی - وجود ندارد که نداند در اردوگاههای آلمان چه گذشته است ." آمریکایی ها برآنند تا ساز و کارِ حیرت آور ماشین جنگی آمریکا را برای ما ترسیم کنند ، و غرض ، اطمینان دادن به آن دهقان و آرایشگری است که در آغاز نمی دانستند چرا و به چه حق فرزندانشان را برای نبرد در جبهه ی اروپا از چنگشان بیرون کشیده اند . وقتی خبر اعدام موسیلینی را به آمریکایی ها بدهند و بگویند که جسدش را به چنگک قصّابی آویخته اند ، مغزشان از کار می ایستد ، یکّه خواهند خورد .
درد ( مارگریت دوراس )
  • Zed.em
دیگر در وجود من جایی برای عبارات سنجیده ی کتاب های نوشته شده وجود ندارد . تمام کتابها از پاسخ به خانم بورد و من درمانده اند ، ناتوانند . ما در راس پِیکاری بی نام و نشان قرار داریم ، نبردی بی سلاح ، بدون خونِ ریخته ، بدون افتخار ، در اوج انتظار . و در پس ما ، تمدن بساط خویش را بر خاکستر گسترده است ؛ تمدن و کلّ اندیشه ، اندیشه ای تلنبار شده از پس قرنها . خانم بورد از هر فرضیه ای رویگردان است . آنچه در پس پیشانی خانم بورد و من می گذرد ، همانا زیر و زبر شدن های بی هدف است ، ریشه گسستن از چیزی نامعلوم و زایل شدن هایی به همین صورت ، و فواصلی که همچون کرم های معده بوجود می آیند و بعد حذف می شوند ، آنقدر تحلیل می روند تا بمیرند . هرچه هست ، رنج و عذاب است و بس ، فغان و خونریزی است ؛ از اینرو اندیشه از صورت بستن منع شده و در این آشفتگی نقشی ندارد ، جایش همواره بدست همین آشفتگی غصب شده است ؛ اندیشه ای بی امکان ، رویارویِ هرج و مرج .
درد ( مارگریت دوراس )
  • Zed.em
روز سوم آوریل ، دوگل جمله ی معصیت باری بر زبان راند : "روزهای اشک و آه سپری شد ، روزهای افتخار فرا رسیده است ." ما هرگز او را نخواهیم بخشید . گفته است : "در میان نقاطی از زمین که خدا برگزیده است تا فرامین خود را صادر کند ، پاریس همواره مظهر بوده است ... پاریس مظهر بود هنگامی که در ژانویه ی ۱۸۷۱ تسلیم شد تا خود را وقف پیروزی آلمان پروسی نماید ... مظهر بود در بحبوحه ی روزهای مشهور ۱۹۱۴ ... و در ۱۹۴۰ همچنان مظهر بود ." از کمون هیچ حرفی نمی زند ؛ موجودیت آلمان پروسی را در گرو شکست ۱۸۷۰ می داند . به نظر دوگل ، کمون باعث شد تا این مِیل پَلشت ، یعنی اعتقاد به موجودیت و قدرت خود ، در نزد توده ها رواج یابد . دوگل این مداح مسلم جناح راست - که سخنانش را تنها برای دست راستیها - ایراد می کند ، می خواهد نیروی زوال ناپذیر ملت را خدشه دار کند . او ملت را ضعیف و مومن می خواهد ؛ طالب این است که مردم هم مانند بورژوازی ، گُلیست باشند ؛ خواستار بورژوا شدن مردم است . دوگل درباره ی اردوگاههای اُسرا سخنی نمی گوید . پیداست که چرا تا این حد از حرف زدن در این مورد طفره می رود ، و چرا اینقدر از اینکه افتخار را در گرو درد مردم بداند آشکارا تن می زند ؛ و این بخاطر ترسی است که او ، همین دوگل ، از تضعیف نقش خود دارد ، و نیز از محدود شدن حیطه ی قدرتش . دوگل است که اصرار دارد تا انتخابات محلی در شرایط فعلی انجام شود . امیر مهاجم است این دوگل . اطرافیانِ من بعد از سه ماه او را مورد قضاوت قرار می دهند و برای همیشه طردش می کنند ؛ به او کینه هم می ورزند ، خاصه زنها . مدتها بعد او می گوید : "حاکمیت مردم حاوی خطراتی است که مسئولیت یک فرد خودکامه می تواند این خطرات را تعدیل دهد ." آیا او هرگز از خطر بی حد و حصر مسئولیت یک رهبر حرفی زده است ؟ پدر پانیس قدسی مآب در کلیسای نتردام در باب واژه ی انقلاب گفت : "شورش مردمی ، اعتصاب عمومی ، سنگربندیها و ... شاید بتوان فیلم خوبی از این چیزها ساخت . آیا بجز انقلاب نمایشی ، انقلاب دیگری هم وجود دارد ؟ ۱۷۸۹ ، ۱۸۳۰ و ۱۸۴۸ را در نظر بگیرید . بعد از یک دوره ی خشونت و شماری گردابهای سیاسی ، مردم کسل می شوند ؛ حال آنکه باید زندگی خود را تامین کنند و کارشان را از سر گیرند ." باید مردم را مایوس کرد ؛ پدر پانیس همچنین می گوید : "وقتی موضوع مناسبی در کار باشد ، کلیسا تردیدی نشان نمی دهد ، بلافاصله تائید می کند ."
دوگل بخاطر مرگ روزولت عزای ملی اعلام کرده است . برای مرگ اُسرا از عزای ملی خبری نیست . باید با آمریکا مدارا کرد . فرانسه بخاطر مرگ روزولت بزودی در عزای ملی بسر خواهد برد ، برای مردم اما عزایی گرفته نمی شود .
درد ( مارگاریت دوراس )
  • Zed.em
مردم‌شناسان علت آسیب دیدنِ ارزش‌های ذهنی یک جامعه‌ی بدوی در برخورد با تمدنِ امروزی را اغلب توضیح داده‌اند . زندگی مفهوم خود را برای اعضای چنین جامعه‌ای از دست می‌دهد . سازمان اجتماعی آن از هم می‌گسلد و افراد آن از نظر اخلاقی فاسد می‌شوند . ما اکنون در چنین وضعیتی قرار داریم و هرگز به‌درستی درنیافته‌ایم سبب گمگشتگی‌مان چیست ؟ چرا که رهبران مذهبی ما بجای آنکه به درک رازِ نمادهای مذهبی بپردازند ، سخت درگیر حفظ نمادهای مذهبی خود شده‌اند . من بر این باورم که ایمان به‌هیچ‌وجه اندیشه (یعنی کارآترین سلاح انسان) را از خود نمی‌راند . اما متاسفانه بسیاری از روحانیون چنان از علم (و در مورد حاضر روانشناسی) وحشت دارند که چشمان خود را به روی این نیروهای روانی فراطبیعی حاکم بر سرنوشت انسان می‌بندند . ما همه چیز را از رمز و رازِ فوق‌طبیعی خودش تهی کرده‌ایم و دیگر هیچ چیز برای ما مقدس نیست .
در دوران گذشته ، هنگامی که ادراکات غریزی هنوز به ذهن آدمی راه داشتند خودآگاه به‌راحتی می‌توانست آنها را بصورت مجموعه‌ی روانیِ به‌هم‌پیوسته درآورد . اما انسان 'متمدن' دیگر توانایی چنین کاری را ندارد . زیرا خودآگاهِ 'هدایت شده‌ی' وی از امکان یکسان‌سازی بخش‌های تکمیلی غرایز ناخودآگاهش محروم شده است . و این امکانات یکسان‌سازی تکمیلی دقیقاً همان نمادهای فوق‌طبیعی هستند که همه آنها را مقدس می‌شمارند .
مثلاً امروزه ما از 'ماده' سخن می گوییم و ویژگی‌های فیزیکی آن را توصیف می‌کنیم . و برای نشان دادن پاره‌ای ویژگی‌های آن از پژوهش‌های آزمایشگاهی بهره می‌گیریم . اما واژه‌ی 'ماده' دیگر یک مضمون ناب زمختِ غیرانسانی و صرفاً عقلانی شده است . و برای ما مفهوم روانی ندارد . چقدر متفاوت بود نمایه‌ی باستانی و مادی مادر کبیر (در دوران باستان مادر کبیر یعنی زمین ، بازگو کننده ی بار عاطفی ماده بود) با توان توصیفش از مفهوم ژرف عاطفی مادر زمین ، با 'ذهن' که زمانی پدرِ همگان بود و امروزه با عقل یکسان شمرده می‌شود و تا به‌درجه‌ی خودمحوربینی انسان تنزل کرده است ؛ آن نیروی شگرف عاطفی که در 'پدر ما' بیان می شد، اکنون در شنزارهای کویر عقل گم شده است .
این دو اصل کهن‌الگویی اساس تضاد نظام‌های شرقی و غربی است . توده‌های مردم و رهبرانشان متوجه نیستند که میان اصطلاحِ مذکرِ پدر (روح) برای نامگذاری بنیان جهان چنانکه غربی‌ها بکار می‌گیرند و اصطلاح مونث مادر (ماده) که کمونیست‌ها بکار می‌برند تفاوت چندانی وجود ندارد . و ما سبب هیچکدام از این دو گزینش را نمی‌دانیم . اگر در گذشته این اصول جزو شعائر احترام برانگیز دینی بودند ، دستکم نشان می‌دادند برای انسان اهمیت روانی دارند . اما امروزه تنها مفاهیمی گنگ می‌باشند .
هرچه شناخت علمی افزایش می یابد ، دنیا بیشتر غیرانسانی می شود . انسان خود را جدای از کائنات احساس می‌کند ، چراکه دیگر با طبیعت سر و کار ندارد و مشارکت عاطفی خودآگاه خویش را با پدیده‌های طبیعی از دست داده است . و پدیده‌های طبیعی هم بتدریج معنای نمادین خود را از دست داده‌اند . دیگر نه تندر ، آوای خشمآگین خداست و نه آذرخش تیر انتقام او . دیگر نه رودخانه پناهگاه ارواح است و نه درخت سرچشمه ی زندگی انسان . دیگر هیچ غاری مأوای شیاطین نیست . دیگر سنگ‌ها ، گیاهان و حیوانات با انسان سخن نمی‌گویند و انسان نیز با آنها سخن نمی‌گوید ، چراکه می‌انگارد گفته‌هایش را نمی‌شنوند . تماس انسان با طبیعت قطع شده است و نیروی عاطفی عمیقِ ناشی از این تماس که موجب روابط نمادین وی می‌شد از میان رفته است .
انسان و سمبولهایش ( کارل گوستاو یونگ )
  • Zed.em
اینکه انتزاعِ ناب نمایه‌ای از خود طبیعت است حقیقتی است البته گمراه کننده . اما شاید یونگ بتواند از گمراهی بیرونمان بیاورد ، او می‌گوید :
هرچه لایه‌های روان عمیق‌تر باشند و به همان نسبت در تیرگی فرو روند ، بیشتر از ویژگی‌های غریب فرد می‌کاهند . "و در پایین‌ترین حد" یعنی هنگامی که به دستگاه رفتارهای خودکار نزدیک می‌شویم بیش از پیش جنبه‌ی جمعی به خود می‌گیرند تا جایی که جهانی می‌شوند و در مادیت اندام یعنی مواد شیمیایی بدن ناپدید می‌گردند . کربن بدن چیزی بیش از کربن نیست و بنابراین "بنیاد روان نیز چیزی بیش از آنچه در جان است را در خود ندارد ."
[...]
... ویلهلم وُرینگر نویسنده ی آلمانی هنر انتزاعی را نمود ناراحتی متافیزیکی و نگرانیی می‌دانست که نزد مردمان شمال بیشتر معمول است . بر مبنای نظر او واقعیت برای مردمان شمال (اروپا) دردآور است . آنها از طبیعت مردمان جنوب (اروپا) بی‌بهره‌اند و از همین‌رو آرزوی دنیای فوق‌واقعی و فوق‌احساسی را دارند و این را در هنر 'تخیلی' یا انتزاعی خود آشکار می کنند .
اما همانگونه که سِر هربرت رید در کتاب خود به نام 'چکیده ی تاریخ هنر نوین' آورده است ، نگرانی متافیزیکی ، دیگر به ژرمن‌ها و حتی شمالی‌ها محدود نمی‌شود و ویژگی تمامی دنیای امروز شده است . هربرت رید به نقل از مقاله‌ای که کِلِی در روزنامه‌ی خود در آغاز سال ۱۹۱۵ منتشر کرد می‌نویسد : "هرچه دنیا (همانند امروز) دهشتناک‌تر می‌شود ، هنر انتزاعی‌تر می‌گردد ؛ هنرِ واقع‌گرایانه محصول دنیای صلح‌آمیز است ." از نظر فرانتس مارک ، هنرِ انتزاعی گریز از بدی‌ها و زشتی‌های دنیاست : "من در زندگی خود خیلی زود پی‌بردم که انسان موجودی زشت است . به نظرم حیوانات مهربان‌تر و بی‌غش‌تر می‌آمدند . و در میان همین انسان‌های زشت نیز به چنان مسائل نفرت‌انگیز و کریهی برخوردم که نقاشی‌ام بیش از پیش در قالب طرح‌های ساده درآمدند و انتزاعی شدند ."
در اینجا هم می‌خواهم گفتگوی بسیار آموزنده‌ی مارینو مارینی پیکرتراش ایتالیایی و ادوارد رودیتی نویسنده را نقل کنم . موضوعی که سالها و به شکل های گوناگون در کارهای مارینی جنبه‌ی غالب به خود گرفته بود مرد جوان اسب سوار بود . در نخستین کارها که او در گفتگوی خود آنها را 'نمادهای امید و حقشناسی' می‌نامد (کارهای متعلق به پایان جنگ جهانی دوم) سوارکار با دستانی فراخ و بدنی کمی خمیده به عقب بر پشت اسب نشسته است . و با گذشت زمان حالت سوارکار بیش از پیش 'انتزاعی' می شود و حالت کم و بیش 'کلاسیکِ' وی به مرور تحلیل می‌رود .
مارینی درباره‌ی احساسی که انگیزه‌ی این تغییر شده بود می‌گوید : "اگر به تندیس‌های سوارکار من که در این دوازده سال اخیر آفریده‌ام به ترتیبِ زمانی نظر بیافکنید خواهید دید که هراسِ حیوان هر دم فزونی می‌یابد . اما به‌جای آنکه بر روی دو پای خود بلند شود یا بگریزد از ترس فلج شده است ؛ و سبب این است که من فکر می‌کنم به پایانِ جهان نزدیک می‌شویم . من کوشیده‌ام در تمامی تندیس‌های خود این ترس و نومیدی فزاینده را بیان کنم . و بدین‌سان می‌کوشم آخرین مرحله‌ی اسطوره‌ی میرا ، اسطوره‌ی فرد و قهرمانِ پیروز و اسطوره‌ی شرافت بر مبنای انسانگرایی را نمادین کنم ."
در اسطوره‌ها و حکایاتِ پریان ، 'قهرمان پیروز' نماد خودآگاهی است . مارینی می‌گوید : "شکستِ قهرمان ، مرگ فرد را بدنبال دارد و این پدیده در اجتماع بصورت حل شدن فرد در توده‌ها است و از نظر زیبایی‌شناسی انحطاطِ عنصر انسانی است ." وقتی رودیتی پرسید آیا مارینی برای اینکه انتزاعی نقاشی کند اصول کلاسیک را رها می‌کند ؟ مارینی پاسخ داد : "به محض آنکه هنر بیانگر ترس شود ، ناگزیر از آرمانهای کلاسیک جدا می‌گردد ." او موضوع تابلوهای خود را از میان جسدهای بدست آمده از پمپئی برمی‌گزید . رودیتی هنر مارینی را "شیوه‌ی هیروشیمایی" می‌نامد ، زیرا بیانگر پایان جهان است . و مارینی این را می‌پذیرد . او می‌گوید ، احساس می‌کند از بهشت زمینی رانده شده است : "تا همین اواخر پیکرتراش به کُلیّت جسمانی و صلابت اشکال توجه داشت . و از پانزده سال پیش به این‌سو بیشتر گسستگیِ شکل‌ها را می‌نمایاند ." گفتگوی مارینی و رودینی بیانگر تغییر هنرِ 'مفاهیم' به هنر انتزاعی است و این برای کسانی که به دقت از یک نمایشگاهِ هنر نوین دیدن کرده‌اند روشن شده است .
انسان و سمبولهایش ( کارل گوستاو یونگ )
  • Zed.em
پرفسور یونگ نشان داد که سایه‌ی بازتاب یافته از ذهن خودآگاهِ فرد ، شامل جنبه‌های پنهان ، واپس نهاده شده و نامطبوع (ناپسند) شخصیت است . اما سایه همواره تنها وارونه‌ی منِ خودآگاه نیست ؛ و همانقدر که منِ خودآگاه شامل جنبه‌های مخرب و زیانبار است ، به همان اندازه سایه کیفیت‌های خوبی همچون غرایز طبیعی و انگیزه‌های خلاق دارد . اگرچه منِ خویشتن و سایه از یکدیگر متمایزند ، اما درعین‌حال همانند اندیشه و احساس به‌یکدیگر وابسته‌اند .
با اینهمه برمبنای آنچه پرفسور یونگ "مبارزه برای رهایی" می‌نامد ، منِ خویشتن همواره با سایه در ستیز است . این ستیزه در کشمکش انسان بدوی برای دست یافتن به خودآگاهی به‌صورت نبرد میان قهرمان کهن‌الگویی با قدرت‌های شرور آسمانی که به هیبت اژدها و دیگر اهریمنان نمود پیدا می کند بیان شده است . شخصیت قهرمان در خلال انکشاف خودآگاه فردی ، امکانی نمادین است تا بوسیله‌ی آن منِ خویشتن بتواند سکون ناخودآگاه را درنوردد ، و انسان پخته را از تمایل واپسگرایانه‌ی بازگشت به دوران خوش کودکی زیر سلطه‌ی مادر رهایی دهد .
در اسطوره‌ها معمولاً این قهرمان است که بر اهریمن پیروز میشود . اما اسطوره‌هایی هم وجود دارند که در آنها قهرمان تسلیم اهریمن می‌شود . مانند اسطوره‌ی آشنای یونس و نهنگ که در آن موجود دریاییِ غول‌آسایی ، قهرمان را به کام خود می‌کشد و او را به سفر دریایی شبانه از غرب به شرق می‌برد ، که حرکت نمادین خورشید از غروب تا به طلوع سحر می باشد ؛ و قهرمان در ظلمت که نمایانگر نوعی مرگ است فرو می‌رود . من در خلال تجربه‌های بالینی‌ام با همین مضمون برخورد داشته‌ام .
نبرد میان قهرمان و اژدها شکل فعال‌تر این اسطوره است و اجازه می‌دهد مضمون کهن‌الگویی پیروزیِ منِ خویش بر گرایش‌های واپسگرایانه آشکارتر شود . در بیشتر مردم طرف تیره و منفی شخصیت در ناخودآگاه می‌ماند . اما قهرمان ، درست به وارونه باید متوجه‌ی وجود سایه باشد تا بتواند از آن نیرو بگیرد . و اگر بخواهد به اندازه‌ای نیرومند شود تا بتواند بر اژدها پیروز شود باید با نیروهای ویرانگر خود کنار بیاید . به بیانی دیگر ، منِ خویشتن تا ابتدا سایه را مقهور خود نسازد و با خود همگونش نکند پیروز نخواهد شد .
فاووست شخصیت ادبی مشهور گوته همین مضمون را در خود دارد . او با پذیرش شرط‌بندی مِفیستوفِلِس خود را در اختیار 'سایه' و در واقع شخصیتی قرار می‌دهد که گوته بمثابه‌ی بخشی از قدرتی بیانش می‌کند که با خواست بدی ، به نیکی دست می‌یابد .
انسان و سمبولهایش ( کارل گوستاو یونگ )
  • Zed.em
گرشاسب باد را که فریفته ی دیوان شده بود مهار کرد .
در اوستا دانستیم که گرشاسب ایزدوای [ایزدِ باد] را می ستاید . ایزدوای همان باد است . در بندهشن در مورد وایو آمده است که در مناطق بالای آسمان مکان فروغ و روشنایی اهورایی قرار دارد ، که جایگاه اهورامزدا است و در پایین که منطقه ی تاریکی و ظلمت است جایگاه اهریمن می باشد . در بین این دو منطقه هوا (فضا) قرار دارد ، اما خود هوا به دو پاره تقسیم می شود ، بخشی که در تماس با بالا و روشنایی است : هوای خوب ، و بخشی که در تماس با پایین و ظلمت است : هوای بد نام دارد . سرپرست هوای خوب ، ایزدوای و سرپرست هوای بد ، دیوِ استویداد است . در مورد ایزدوای در رام یشت به تفصیل سخن رفته است .
در جایی از اوستا که به صراحت از استویداد ، یا هوای بد یادی رفته است ، در 'وندیداد' می باشد :
"ای آفریننده ی جهانِ جسمانی و ای مقدس ، بگو بدانم ، آتش کُشنده است یا نه ؟
اهورامزدا پاسخ داد و گفت : آتش کشنده نیست بلکه 'استوویدوتو' دیو مرگ است که دست و پای آدمی را می بندد و وایو بر وی مسلط می شود و پس از اینکه استخوان و زندگی در وی به یکدیگر آمیخته شد ، بوسیله ی آتش پایان می یابد . وقتی از این دنیا به آخرت می رود با قضا و قدر سر و کار خواهد داشت ."
به نظر می رسد گرشاسب در واقع با استویداد مبارزه کرده است .
در فرهنگ سامی نیز سلیمان باد را تسخیر می کند .
در فرهنگ چین باستان نیز به مبارزه بین یکی از پهلوانان با دیو باد اشاره شده است ، در این افسانه پادشاه به پهلوان 'شین ین' کماندار خدایی فرمان می دهد که دیو باد را که در سرزمین جنوب طوفانها و بادهای سختی بر می انگیزد ، بر سر عقل آورد 'یی' تیری به سوی دیو باد پرتاب کرده ، سینه ی او را زخمی می کند و تیر دیگری را به زانوی دیو می زند و او را ناچار می کند که تسلیم شود و از او قول می گیرد که کارهای اهریمن و زیانبار خود را کنار بگذارد .
مجموعه مقالات اولین گردهمایی زبان ، کتیبه و متون کهن ( جمعی از متخصصین و پژوهشگران )
  • Zed.em
یکی از متون مهم فارسی میانه (پهلوی) متن 'روایت پهلوی' یا 'روایات پهلوی' است . مترجم این متن در پیشگفتار ترجمه اش در مورد این متن گفته است :
"روایت پهلوی کتابی به زبان پهلوی ساسانی است که در بردارنده ی مطالب گوناگون دینی ، آیینی ، اجتماعی و اسطوره است . نام و هویت نویسنده و نیز انگیزه ی نگارش کتاب روشن نیست . گواهی های موجود در متن نشان میدهد که نویسنده از دسته ی موبدان بوده است ، چه آگاهی گسترده ی او از دقایق دینی و تسلطش بر روایات و تفسیرهایی سنتی که از لابلای نوشته ها دریافت می شود ، نشان می دهد که جز موبدی آگاه و آشنا به مسائل دینی ، نمی تواند گردآورنده ی چنین اثری باشد ."
یکی از مضامین عمده در متنِ 'روایت پهلوی' مضامین و مفاهیم اسطوره ای است . موضوعاتی در مورد اسطوره ی خلقت و آفرینش و بعضی شخصیت های اسطوره ای ، از جمله 'گرشاسب' در این متن آمده است .
در یکی از بندهای متنِ روایت پهلوی (بند ۱۸) در مورد گرشاسب مطالبی آمده است . موضوع چنین است که روان گرشاسب به علت خاموش کردن آتش و بی احترامی نسبت به آن مورد محاکمه قرار می گیرد ، در این محاکمه که هرمزرد ، زردشت ، ایزد آذر و تعدادی دیگر از ایزدان حضور دارند ، گرشاسب برای دفاع از خود اعمال پهلوانیش را بازگو می کند و در نهایت به خاطر دفاع زرتشت و تعدادی از ایزدان ، روان گرشاسب به دوزخ نمی رود ، اما چون آتش را پرهیز نکرده است و ایزد آذر نیز این بی حرمتی را بر گرشاسب نمی بخشد به بهشت نیز نمی رود پس روان گرشاسب به عالم همبستگان انتقال می یابد .
مجموعه مقالات اولین گردهمایی زبان ، کتیبه و متون کهن ( جمعی از متخصصین و پژوهشگران )
  • Zed.em
نام اشنر در اوستا Aošnara و در فارسی میانه به گونه ی Ušnar آمده و با صفت Poürujīra خوانده شده است [؟]. منابع اوستایی کهن ترین متونی هستند که از اشنر سخن به میان آورده اند . در فروردین یشت نام او پس از فریدون آمده و فروهر او ستوده شده است :
"فروهر پاکدین اشنر بسیار زیرک را می ستاییم ..."
در متن 'آفرین پیغمبر زردشت' جایی که به گشتاسپ دعا می کند ، آمده است :
"... بکند که یکی از فرزندان تو مانند جاماسپ شود که به شاه کشوری چون تو ، گشتاسپ آفرین خواند ، بکند که تو چون مزدا سودبخش شوی ، چون فریدون پیروزمند شوی ، چون جاماسپ نیرومند شوی ، چون کیکاووس زورمند شوی ، چون اشنر پر هوش شوی ، چون تهمورث زیناوند شوی ..."
[...]
... اشنر وزیر فرزانه و خردمند ایرانی به روزگار کاووس کیانی بوده است ؛ سرگذشت کاووس خود شنیدنی است .
کاووس که خود از جاودانان بود ، بر هفت کشور پادشاهی و بر آدمیان و دیوان فرمانروایی یافت . سپس آنچنان بر نیروی خویش مغرور گشت که به اندیشه ی فرمانروایی بر آسمانها و ستیزه با اهورامزدا برخاست . اهریمن روان او را ویران ساخت و کردارهای نابخردانه از او سر زد . یکی آنکه گاوی را که نگاهدارنده ی مرز ایران و توران بود ، بکشت . دش کرداری دیگر آنکه دست به خون اشنر آلود و پندهای او را نادیده انگاشت . کاووس آنگاه همراه دیوان و بدکاران بر ستیغ البرز رفت تا با اهورامزدا بستیزد . اما خود و سپاهیانش بر زمین فرو افتادند و فرّ کیانی از او روی برتافت .
[...]
کوتاه سخن آنکه : زمان زندگی اشنر را چه بنا بر متن 'دادستان دینیک' در فاصله ی زمانی کیقباد و سیاوش بدانیم و چه به گفته ی 'بندهش ایرانی' و 'آفرین زردشت' در دوران شاهی کاووس بپذیریم ، وی فرزانه و حکیمی است که دستاورد تجربیات و اندیشه های نسلهای گذشته را از دوران پیش از تاریخ مکتوب به دوران ساسانی انتقال داده و اندرزهای او در میان متون ادبی فارسی میانه جریان یافته است .
مجموعه مقالات اولین گردهمایی زبان ، کتیبه و متون کهن ( جمعی از متخصصین و پژوهشگران )
  • Zed.em
شاگردی از اشنردانا درخواست می کند که برایش هزار سخن حکیمانه بگوید و این سرآغازی شایسته است تا انبوه جملات و عبارات اندرزگونه ای که از پس سده های گذشته ، دستاورد رنجها و سختیها و شادکامی های زیستن برای نیاکان ما بوده است ، از زبان اشنر فرزانه جاری و بر گوش جان ما مترنّم گردد . سخنانی در ستایش خرد ، دانش ، دهش ، کنش نیک ، فروتنی ، خرسندی ، کوشش ، آشتی و دوستی ، کرفه (ثواب) ، میانه روی (اعتدال) ، چاره اندیشی (تدبیر) ، پارسایی و توبه کردن از گناه ، و نیز کلامی که در نکوهش نادانی ، آز ، خشم وَرَن (شهوت) ، خودخواهی ، میخوارگی ، افسوس گری (تمسخر کردن دیگران) ، فریب و دراییدن (سخن بیهوده گفتن) .
هرچند که شماره ی پرسش و پاسخ ها به هزار نمی رسد ، با اینهمه ارزش کِیفی این گفتگو به اندازه ایست که پس از گذشت چندین سده ، این گفتار در شعر شاعرانی چون فردوسی ، اسدی طوسی ، سعدی و هزاران شاعر دیگر باز آورده شده است .
همچنین پندنامه هایی که پس از اسلام به دست توانای نویسندگان ایرانی چون خواجه نظام الملک ، قابوس ابن وشمگیر و مازیار ابن رستم و بسیاری دیگر از نویسندگان نگاشته شده همواره از این سخنان نغز بهره گرفته اند .
مجموعه مقالات اولین گردهمایی زبان ، کتیبه و متون کهن ( جمعی از متخصصین و پژوهشگران )
  • Zed.em
'عهد اردشیر' چنانکه در پیش اشاره شد ، متنی است یکپارچه و بصورت کتابی مدوّن که اردشیر حاصل آزموده ها و آموخته های خود را بصورت اندرز در اختیار جانشینان خود نهاده است . این متن مشتمل است بر : "بیان اختلافی که در منش شهریاران و توده ی مردم است و میل سرکشی و غروری که در شاهان است و ناپایداری حال شهریار و کشور و عدم اعتماد به روزگار . اندیشه ی خواری در روز سربلندی . همگونی آزمایش های گذشتگان و آیندگان . سرسختی و رامی توسن شهریاری و غفلت شهریاران که کار را به کوشش پیشینیان هموار بینند و کشور را به غفلت تباه کنند . گرفتاری شهریاران با همسران ، فرزندان ، پیرامونیان ، وزیران ، یاران ، اندرزگویان ، چاپلوسان ، دلخکان ، آرایشگران . برادری و همزادی شهریاری و دین و شالوده بودن آیین و پاسداری شهریار از آن . هشدار به شهریار که توده ی مردم در آموختن آیین از ایشان پیشی نگیرند . زیانهای بیکاری توده . لزوم مواظبت از شهریاری . چیرگی شاهان بر تن مردم است . نه دلهاشان . روابط شهریار با موبدان و هیربدان . شنیدن سخن توده و بسنده نکردن به سخنان ویژگان ."
نیز بیان دو آسیب کشور : "چیرگی بیگانه و تباهی خوی و منش مردم" و بیان دو راه کشورداری که در فرجام یکی است : "کیفر دادن و نواختن و اینکه نخست با خوی ناپسند درون باید جنگید و سپس با دشمن بیگانه در برون . زیان سستی در گماردن مردم به کارهای شناخته و پیامدها و گزندهایی که از بیکاری برمی خیزد . نگاهداشت طبقات چهاگانه ی مردم و پیشگیری از زیر و رو شدن آنها . شهریار اگر از راست آوردن توده درماند همان بِه که جامه ی شهریاری از تن بدر آرد ، سرگرمی ها چون خوی شوند دیگر نه سرگرمی که کارهایی بایسته و دشخوارند . شهریار باید که بر خود چشمان گمارد تا از کاستیهای خویش آگاه ماند . در شیوه ی تعیین جانشین شهریار ، که نام جانشین را با چهار نامه نویسند و مُهر کنند و به چهار مرد برگزیده ی کشور بسپرند تا پس از مرگ ، نامه ها گشوده شود و سخن در سودهایی که در این روش برای جانشین هست . چه پیش از آن در میان توده می زِیَد و چون شهریار شود ، از حال مردم خود آگاه باشد . زینهار از خویهای زشت و ناپسند همچون زُفتی (بخل) ، دروغ ، خشم ، بازی و کارهای بیهوده ، بی کارگی ، رشک بردن . نظم در کارها و بهر کردن ساعات روز و شب .
همانندی با مردم در خوردن و پوشیدن . شهریار باید که مهر و شکوه را با هم پی کند . راست آوردن رفتار نزدیکان شهریار ، راست آمدن نزدیکانِ نزدیکان را نیز در پی دارد و سرانجام همه ی مردم کشور را در بر می گیرد . کاستیهای خویش را کوچک نشمارد و راز با کودکان و پیشگران نگوید که آنان گرچه به ظاهر کوچک هستند ، لیک در فاش کردن راز کوچک نیستند . پیروی از گمان نیک و رفتار با بدان دیروز و نیکان امروز . به هنگام خشم است که اهریمن بر شما امید می بندد . خِرَد را بر خواهش یار باشید . رفتار با کَژخویان . مردم و برگزیدن درگاه وزیران به جای دربار شهریار . اظهار بی نیازی بسیاری کسان با آنکه به دل آز دارند . فروتنان آشکار و خودپسندان نهان . اندرزگویان آزمند . در حدّ و مرز شکیبایی ، بخشندگی ، زبان آوری و جز آن . برنامه ی کار و بیکاری و خور و خواب و دانش اندوزی و خوشگذرانی . نگاهداشت آزرم پیشینیان . درباره ی مدعیان شهریاری ."
سرانجام گوید : " اگر به نابودی که در سر هر هزار سال فرود می آید باور نمی داشتم گمان دارم که برای شما چیزی نهاده ام که اگر بدان چنگ زنید تا جهان بپاید شما نیز جاودان مانید . لیک چون آن روز فرا رسد در پی خواهش های خویش روید و از پایه های خویش جابجا شوید (بر هم خوردن نظام طبقاتی) و از نیکان سر پیچیده و آنچه ما نگاه داشته ایم شما از دست بدهید . درود بر مردمی که پس از من زیند و اندرز من به آنان رسد ..."
باری ، عهد اردشیر سرشار از نکته ها و اطلاعاتی است که در مطالعه ی گوشه هایی از شرایط اجتماعی روزگار پیش از اسلام ، پژوهندگان را به راستی بکار می آید .
مجموعه مقالات اولین گردهمایی زبان ، کتیبه و متون کهن ( جمعی از متخصصین و پژوهشگران )
  • Zed.em
در ذکر روش کشورداریِ عُمَر خلیفه ی دوم ، مشکویه خود سخنی دارد که توجه مسلمانان را هم از آغازِ اسلام نسبت به آیین کشورداری شهریاران ایران پیش از اسلام نشان می دهد . در تجارب الامم گوید : "عُمَر با کسانی از پارسیان در نهان بسیار می نشسته و پارسیان شیوه های پادشاهان ، بویژه شهریاران برجسته ی ایران و مشخصاً شیوه ی کشورداری انوشیروان را بر او می خوانده اند . عُمَر شیوه های آنان را خوش می داشته و همیشه از آن پیروی می کرده است ." مشکویه همچنین می گوید : "انوشیروان خود بر روش اردشیر بوده و خویشتن را بر شیوه ی اردشیر و عهد اردشیر که آن را در همین کتاب آورده ایم [متن : ۵۶ - ۱۱۴ ؛ ترجمه ۱۱۴ - ۱۲۹] می داشته و این را از دیگران نیز می خواسته است ." ( رک. تجارب الامم . تصحیح نگارنده ۱ : ۳۶۱ ؛ ترجمه ی نگارنده ۱ : ۳۷۸ )
[...]
تجارب الامم معتبرترین ماخذی است که عهد اردشیر در آن ثبت است . مرحوم مجتبی مینوی در مقدمه ی نامه ی تنسر می گوید : "قطعاً مصنف [نامه ی تنسر] برای نضج موادّ خویش از رساله ی وصیتنامه ی اردشیر پاپکان که ترجمه ی آن امروز در کتاب تجارب الامم برای ما محفوظ مانده و علی العجاله بعد از اوستا قدیمی ترین سندی است که در شکل کتاب برای ما باقی مانده است ، استفاده بسیار کرده است ." ( نامه ی تنسر ج ۲ خوارزمی ۱۳۵۴ ص ۱۸ - ۱۹ )
مجموعه ی مقالات اولین گردهمایی زبان ، کتیبه و متون کهن ( جمعی از متخصصین و پژوهشگران )
  • Zed.em
'خواجه نصیر' در مقدمه ی اخلاق ناصری از او به عنوان "استاد فاضل و حکیم کامل" یاد می کند . چنانکه 'عاملی' در اعیان الشیعه می گوید و بر عنوان برخی از رساله های او دیده می شود ، به وی "معلم سوم" نیز گفته اند . (پس از ارسطو و فارابی) با آنکه معاصرش 'بوعلی سینا' نیز نامزد این لقب بزرگ علمی بوده است .
مُشکُویه را معلم سوم بدان گفته اند که وی نخستین کسی است که در تدوین و سازماندهی شاخه ی علمیِ فلسفه ی یونان و استوار کردن پایه های علمی و استدلالی آن و تطبیق با مبانی فکری اسلامی و پی ریزی یک فلسفه ی اخلاق اسلامی به جِدّ کوشیده است . در فلسفه ی اصیل و مردم [انسان] گِرای خود ، بیش از هر چیز به انسان و توانایی هایش و روزبهی و نیکبختی آدمی پرداخته و در این راه با پافشاری و پیگیری کوشیده است ؛ گاه در قالب فلسفه و استدلال صِرف ، چنانکه در : تهذیب الاخلاق (طهاره الاعراق) ، الفوزالاصغر ، الهوامل و الشوامل و رسائل فلسفی اش مشهود است ؛ و گاه با تامل و استخراج و ارائه فیلسوفانه ی آزمونهای تاریخ ، چنانکه در : تجارب الامم وی متجلی است . گاهی نیز با ارائه ی اندرزهای فرزانگان سلف و اندیشه ی خردمندان تاریخ بشری ، از هوشنگ پیشدادی گرفته تا فرزانگان هند و یونان و تازی و اسلامی ، چنانکه در : جاویدان خِرَد و آثار دیگرش می یابیم .
مجموعه مقالات اولین گردهمایی زبان ، کتیبه و متون کهن ( جمعی از متخصصین و پژوهشگران )
  • Zed.em