در آن سیستم طبقاتی !

ابوالفداء گوید که پادشاهان ایران هیچ‌کاری را از کارهای دیوانی به مردم پست‌نژاد نمی‌سپردند . فردوسی حکایتی کرده است که حاکی از همین ممنوعیت عوام‌الناس است ، در زمانیکه نوشیروان لشکر به روم می‌کشید :

از اندازه‌ی لشکر شهریار // کم آمد ز دینار سیصدهزار

بیامد بر شاه موبد چو گرد // به گنج آنچه بود از درم یاد کرد

بدو گفت ازیدر دو اسبه برو // گزین کن یکی نامبردار گو

ز بازارگانان و دهقان شهر // کسی را کجا باشد از نام بهر

ز بهر سپاه این درم وام‌خواه // به‌زودی بفرماید از گنج شاه

بیامد فرستاده‌ی خوش‌سخن // که نو بُد به سال و به دانش کهن

درم خواست وام از پی شهریار // بر او انجمن شد بسی مایه‌دار

یکی کفشگر بود موزه‌فروش° // به‌گفتار او پهن بگشاد گوش

درم چند باید بدو گفت مرد // دلاور شمار درم یاد کرد

چنین گفت کای پرخرد مایه‌دار // چهل مر درم هر مری صدهزار

بیاورد کپان و سنگ درم // نبُد هیچ دفتر به کار و قلم

بدو کفشگر گفت کین من دهم // سپاهی ز گنجور بر سر نهم

چو بازارگان را درم سخته شد°° // فرستاده از کار پردخته شد

بدو کفشگر گفت کای خوب‌چهر // نرنجی بگویی به بوذرجمهر

که اندر زمانه مرا کودکی است // که بازار او بر دلم خوار نیست

بگویی مگر شهریار جهان // مرا شاد گرداند اندر نهان

که او را سپارم به فرهنگیان // که دارد سر مایه و هنگ°°° آن

فرستاده گفت این ندارم به رنج // که کوتاه کردی مرا راه گنج

بیامد بر شاه بوذرجمهر // بر آن خواسته شاد بگشاد چهر

به شاه جهان گفت بوذرجمهر // که ای شاه نیک‌اختر خوب‌چهر

یکی آرزو کرد موزه‌فروش // اگر شاه دارد به گفتار گوش

فرستاده گفتا که این مرد گفت // که شاه جهان با خرد باد جفت

یکی پور°°°° دارم رسیده به‌جای // به فرهنگ جوید همی رهنمای

اگر شاه باشد بدین دستگیر // که این پاک فرزند گردد دبیر

به یزدان بخواهم همی جان شاه // که جاوید باد این سزاوارگاه

بدو گفت شاه ای خردمند مرد // چرا دیو چشم تو را خیره کرد

بر او همچنان بازگردان شتر // مبادا کز او سیم خواهیم و دُر

چو بازارگان‌بچه گردد دبیر // هنرمند و با دانش و یادگیر

چو فرزند ما برنشیند به‌تخت // دبیری ببایَدش پیروزبخت

هنر باید ار مرد موزه‌فروش // سپارد بدو چشم بینا و گوش

به دست خردمند مرد نژاد // نماند جز از حسرت و سرد باد

به ما بر پس مرگ نفرین بود // چو آیین این روزگار این بود

نخواهیم روزی جز از گنج داد // درم زو مخواه و مکن رنج یاد

هم‌اکنون شتر بازگردان ز راه // درم‌خواه و از موزه‌دوزان مخواه

فرستاده برگشت و شد با درم // دل کفشگر زان درم پر ز غم

حکایت‌های دهخدا ( محمدحسین صفاخواه )

°چکمه‌فروش
°°سنجیده
°°°هوش و فراست ، فهم و معرفت (در زبان پهلوی)
°°°°فرزند
[دهخدا شماره‌ی مسلسل ۱۲۸ ، ص۱۵۹ ، ذیل طبقات اجتماعی]