شاهان موقت قربانیِ شاهان واقعی

در بعضی سرزمین‌ها شکل دگرگون شده‌ای از رسمِ کهنِ شاه‌کُشی که ظاهراً در بابل رواج داشت ، بیش از پیش ملایم‌تر شده بود . شاه باز هم هرسال مدت کوتاهی عزل می‌شود و فرمانروای دیگری کمابیش به‌شکل صوری جانشین او می‌شود ، اما در پایانِ مدت تعیین شده دیگر کشته نمی‌شود ، هرچند که گاهی اوقات هنوز نمونه‌هایی از اعدام ساختگی وجود دارد که یادگار دورانی است که شاهِ ظاهری واقعاً کشته می‌شد . ...
در مواردی که ذکر شد ، فرمانروای موقت طبق رسم رایج ، هر سال انتخاب می‌شد . اما در موارد دیگر این‌کار فقط برای رفع اضطرار موجود ، مثل رهانیدنِ شاه حقیقی از شرّی عینی یا احتمالی و منتقل کردن آن به‌شخص دیگری که مدت کوتاهی به‌جای او به تخت سلطنت می‌نشست ، صورت می‌گرفت . در تاریخ ایران نمونه‌هایی از اینگونه جانشینی موقت وجود دارد . شاه عباس کبیر ، از قدرتمندترین شاهان ایران ، که از ۱۵۶۸ تا ۱۶۲۸ سلطنت کرد ، از منجم‌های خود در ۱۵۹۱ شنید که خطری مهیب او را تهدید می‌کند . او از سلطنت کناره گرفت و غیرمسلمانی به نام یوسف را ، که احتمالاً مسیحی بوده ، به‌جای خود به تخت نشاند تا درصورت بروز خطر خود در امان بماند . فرد جانشین ، تاج بر سر گذاشت و مدت سه روز ، اگر قول مورخان ایرانی درست باشد ، نه‌تنها از نام و ملک پادشاه بلکه از اقتدار او نیز برخوردار گشت و در پایان این سلطنت کوتاه به مرگ محکوم شد : با قربانی شدن او ، تقدیر آسمانی و حکم کواکب انجام گرفت و منجمان به شاه‌عباس ، که در سعدترین ساعت به تخت سلطنت بازگشته بود ، سلطنتی دراز و پرشکوه وعده دادند .
شاخه‌ی زرین / پژوهشی در جادو و دین ( جیمز جورج فریزر )

♧بدویان چون شاه را به‌نوعی خدا یا نیم‌خدا می‌دانستند که وظیفه‌اش تأثیر بر نیروهای طبیعت است تا مثلاً باران ببارد یا طوفان نشود ، کشاورزی خوب پیش رود و ... پس ضعف ، بیماری و پیری را شایسته‌ی چنین مقامی نمی‌دانستند ! زیرا به این دلایل (ضعف ، پیری و ...) ممکن بود شاه قادر نباشد آن اثری را که باید بر نیروهای طبیعت بگذارد و باعث ضعفِ نیروی حیاتی غلات و احشام و مردم شود ، بنابراین تا قبل ازاینکه شاه پیر شود یا ضعیف شود وی را به‌قتل می‌رساندند تا علاوه بر اینکه روح ملکوتی که در او مجسم شده بود ، درست و بی‌نقصان به جانشین‌اش منتقل شود از زوال طبیعت نیز جلوگیری شود . این رسم (شاه‌کشی) بسته به نواحی و زمان‌های مختلف دستخوش تغییراتی شد که یکی از آن تغییرات انتخاب شاهی موقت بود تا به‌جای شاه حقیقی قربانی شود ...