ارداویراف‌نامه°

یکی از آثار برجای مانده از زمان ساسانیان کتابی است موسوم به 'ارداویراف‌نامه' که موضوع آن طرح مسأله‌ی بهشت ، دوزخ و برزخ است . این کتاب سرگذشت ارداویراف ، یکی از موبدان برجسته و بسیار صالح است که روانش پس از خواب ، با راهنمایی ایزدانی چون سروش و آذر ، از تن جدا شده و به سیاحت دوزخ و بررخ و بهشت می‌پردازد و پس از بیدار شدن ، شرح مشاهدات خود را بازگو می‌کند .
چون مردم نسبت به دین زرتشت بی‌گمان و باور شده بودند ، مغان و دستوران انجمن کردند و چاره‌جویی خواستند که فردی صالح و برگزیده انتخاب کنند که به جهانِ دیگر رود و گزارش کند که آیا احکام دین که بدان عمل می‌کنند درست است یا نه . از میان همه‌ی موبدان ، هفت‌نفر را که بهترین بودند برگزیدند . آن هفت‌نفر از میان خود سه‌نفر و آن سه‌نفر یک‌نفر را که پاک‌ترین ، دیندارترین و مؤمن‌ترین بود برگزیدند که ارداویراف نام داشت .
ویراف طی مراسمی مَنگ (منگِ گشتاسپی ، که نوشابه‌ای مخدر است) نوشیده و به خلسه می‌رود . پس از هفت‌شبانه‌روز از رؤیای خلسه به‌در آمده و مشاهدات خود را بازگویی می‌کند .
[...]
در 'ستاره‌پایه'°° که مرتبه‌ای نازل از مراتب بهشت است ، روانان پاکان و پارسایان را مشاهده می‌کند که روشن و درخشان هستند . از ایزد سروش و ایزد آذر که راهنمایانش هستند می‌پرسد که : اینجا کجا است و این روانان از آنِ چه‌کسانی است ؟ پاسخ می‌شنود که : اینجا ستاره‌پایه است و اینان روانانی هستند که به گیتی یشت نکرده و گاثاها نسروده‌اند و خویدوده [نزدیکی با محارم] نکرده‌اند ... اما به‌سبب کِرفَه‌های [ثواب‌های] دیگر ، پاک و اَهلَو Ahlav (پارسا ، پاک) بوده‌اند .[ارداویراف‌نامه ، فرگرد هفتم]
وندیداد ؛ ترجمه ، واژه‌نامه ، یادداشت‌ها ( هاشم رضی )

°این کتاب شباهتِ زیادی به کمدی‌الهی دارد ! ظاهراً کمدی‌الهیِ دانته از ارداویراف‌نامه اقتباس شده باشد (؟)
°°ماه‌پایه هم به عنوان یکی دیگر از مراتب (نازل) بهشت در این متن آمده که نشان می‌دهد در نظر مغان ، در آن‌روزگار ، طبقاتِ بهشت احتمالاً جایی در میانِ ماه و ستارگان بوده‌ است (؟) هرچیزِ نورانی و درخشان اهورایی و بهشتی دانسته می‌شد ...