خاندان موریا
چهارشنبه, ۲۸ خرداد ۱۳۹۹، ۰۸:۳۵ ق.ظ
چنانکه می‌دانیم افغانستان ، بلوچستان ، پنجاب و سند در زمان پادشاهی هخامنشی تحت نفوذ و سلطه‌ی ایران بودند . زمان اسکندر و پس از او حکومت آن نواحی به‌دست حکام یونانی و هندی اداره می‌شد که از طرف اسکندر به‌فرمان‌روایی آن نواحی گماشته شده بودند . پس از اسکندر اختلافاتی بین فرمان‌روایان این نواحی پیدا شد و اختلالاتی در وضع حکومت آنجا پدید آمد و امور آن‌نواحی به هرج و مرج روی نهاد .
در این گیر و دار چندره‌گوپتا نامی ، هندی ظهور کرد و چون از خاندان موریا بود مؤسس سلسله‌ی پادشاهانی در پنجاب ، سند و افغانستان جنوبی گردید و چون این سلسله باعث بودایی شدن شرق ایران شده لذا تاریخ این سلسله بیشتر از نظر نفوذ دین بودا در ایران باستان قابل ملاحظه است .
[...]
آشوکا پسر بندوسارا ۲۷۳-۲۳۲ ق.م بزرگ‌ترین پادشاه دودمان موریا است و از بزرگ‌ترین پادشاهان هند به‌شمار می‌رود . قلمرو او از بنگال تا جنوب افغانستان و حوزه‌ی ارغنداب بود [...] افسانه‌ها آشوکا را در جوانی برهمنی زشتخوی و ستمگر توصیف کرده‌اند . بالأخره وی پادشاهی دادگر شده و در ۲۶۰ ق.م به‌دین بودایی درآمده ، از این‌به‌بعد دوره‌ی پادشاهی او سراسر زمان امن و آرامش است . وی از این زمان یک بودایی متدین و نیکوکار گردید که آئین بودا را چه در هند و چه در بیرون کشور انتشار داد .
آشوکا در حمایت از دین بودا مانند گشتاسب در دین زرتشت است . وی مبلغینی برای تبلیغ این آیین به‌خارج از هند ، مانند افغانستان و خراسان فرستاد ، وی در فرمان‌های سنگ‌نبشته‌ی خود که ۱۴ ستون از آنها تاکنون کشف شده است ، مردمان را به پیروی از اصول مذهب بودا دعوت کرده ، آنان را به ترحم به‌یکدیگر و شفقت بر حیوانات تبلیغ می‌نمود . وی پس از پذیرفتن دین بودا حکم یک راهب و فیلسوف را پیدا کرده بود که در اطراف دارمه Darma یعنی قوانین و اصول دین بودا تحقیق و بحث می‌کرد .
قلمرو دولت موریا در زمان آشوکا از دو نوع خاک و سرزمین تشکیل می‌یافت . یکی از سرزمین‌های هند و دیگر مشرق ایران که بلوچستان و افغانستان فعلی را تشکیل می‌داد . پس از آشوکا پادشاهان نامداری روی کار نیامدند ، از آن‌پس دولت موریا رو به انحطاط می‌گذارد و نفوذ ایشان از جنوب شرقی ایران و افغانستان کاسته شد .
آخرین امیرِ گمارده شده از طرف دولت موریا در افغانستان سوفاگازنوس نام داشت که معاصر ایوتیدموس° پادشاه باختر بود که در کابل حکومت می‌کرد . شاه باختر به‌طرف جنوب هندوکش لشکر کشید و به نفوذ و آمریت سلاطین موریا در شرق ایران خاتمه داد و افغانستان را ضمیمه‌ی دولت باختر کرد . (۲۲۰ ق.م)
ایران در عهد باستان ( جواد مشکور )
°ایوتیدموس پادشاهی کاردان و جهاندار بود ، در زمان او کشور باختر به ترقیات بزرگی نائل آمد . وی پس از برکندن نفوذ خاندان موریا به‌طرف شمال‌شرقی متوجه شد و اقوام آن نواحی ازجمله تخارها ، مردمان ختن و فلات پامیر را زیر اطاعت و نفوذ باختر آورد . از ختن مقدار زیادی نیکل آورد و بر آن سکه زد ، معلوم می‌شود تا این‌زمان باختریها این فلز را نمی‌شناخته‌اند . در قسمت غرب با پارتیها همسایه بود و بین ایشان گاهی زد و خوردهایی روی می‌داد .
استرابون می‌نویسد که باختر هزار شهر داشت . در این‌زمان بین باختر ، چین و هندوستان راه‌های تجارتی باز شد ، از چین به باختر ابریشم و نیکل حمل می‌شد . راولنسون می‌نویسد به‌قرارِ شش کتیبه که به رسم‌الخط خروشتی یافت شده ، هنرپیشگانِ یونانی و باختری در عصر سلطنت پادشاهان باختری برای کار به هندوستان می‌رفته‌اند و آثار هنری آنان تأثیر بسیاری در هند داشت . نیز ادویه‌ی هندی از راه درّه‌ی کابل به‌جانب بلخ برای تجارت حمل می‌شد .
در این گیر و دار چندره‌گوپتا نامی ، هندی ظهور کرد و چون از خاندان موریا بود مؤسس سلسله‌ی پادشاهانی در پنجاب ، سند و افغانستان جنوبی گردید و چون این سلسله باعث بودایی شدن شرق ایران شده لذا تاریخ این سلسله بیشتر از نظر نفوذ دین بودا در ایران باستان قابل ملاحظه است .
[...]
آشوکا پسر بندوسارا ۲۷۳-۲۳۲ ق.م بزرگ‌ترین پادشاه دودمان موریا است و از بزرگ‌ترین پادشاهان هند به‌شمار می‌رود . قلمرو او از بنگال تا جنوب افغانستان و حوزه‌ی ارغنداب بود [...] افسانه‌ها آشوکا را در جوانی برهمنی زشتخوی و ستمگر توصیف کرده‌اند . بالأخره وی پادشاهی دادگر شده و در ۲۶۰ ق.م به‌دین بودایی درآمده ، از این‌به‌بعد دوره‌ی پادشاهی او سراسر زمان امن و آرامش است . وی از این زمان یک بودایی متدین و نیکوکار گردید که آئین بودا را چه در هند و چه در بیرون کشور انتشار داد .
آشوکا در حمایت از دین بودا مانند گشتاسب در دین زرتشت است . وی مبلغینی برای تبلیغ این آیین به‌خارج از هند ، مانند افغانستان و خراسان فرستاد ، وی در فرمان‌های سنگ‌نبشته‌ی خود که ۱۴ ستون از آنها تاکنون کشف شده است ، مردمان را به پیروی از اصول مذهب بودا دعوت کرده ، آنان را به ترحم به‌یکدیگر و شفقت بر حیوانات تبلیغ می‌نمود . وی پس از پذیرفتن دین بودا حکم یک راهب و فیلسوف را پیدا کرده بود که در اطراف دارمه Darma یعنی قوانین و اصول دین بودا تحقیق و بحث می‌کرد .
قلمرو دولت موریا در زمان آشوکا از دو نوع خاک و سرزمین تشکیل می‌یافت . یکی از سرزمین‌های هند و دیگر مشرق ایران که بلوچستان و افغانستان فعلی را تشکیل می‌داد . پس از آشوکا پادشاهان نامداری روی کار نیامدند ، از آن‌پس دولت موریا رو به انحطاط می‌گذارد و نفوذ ایشان از جنوب شرقی ایران و افغانستان کاسته شد .
آخرین امیرِ گمارده شده از طرف دولت موریا در افغانستان سوفاگازنوس نام داشت که معاصر ایوتیدموس° پادشاه باختر بود که در کابل حکومت می‌کرد . شاه باختر به‌طرف جنوب هندوکش لشکر کشید و به نفوذ و آمریت سلاطین موریا در شرق ایران خاتمه داد و افغانستان را ضمیمه‌ی دولت باختر کرد . (۲۲۰ ق.م)
ایران در عهد باستان ( جواد مشکور )
°ایوتیدموس پادشاهی کاردان و جهاندار بود ، در زمان او کشور باختر به ترقیات بزرگی نائل آمد . وی پس از برکندن نفوذ خاندان موریا به‌طرف شمال‌شرقی متوجه شد و اقوام آن نواحی ازجمله تخارها ، مردمان ختن و فلات پامیر را زیر اطاعت و نفوذ باختر آورد . از ختن مقدار زیادی نیکل آورد و بر آن سکه زد ، معلوم می‌شود تا این‌زمان باختریها این فلز را نمی‌شناخته‌اند . در قسمت غرب با پارتیها همسایه بود و بین ایشان گاهی زد و خوردهایی روی می‌داد .
استرابون می‌نویسد که باختر هزار شهر داشت . در این‌زمان بین باختر ، چین و هندوستان راه‌های تجارتی باز شد ، از چین به باختر ابریشم و نیکل حمل می‌شد . راولنسون می‌نویسد به‌قرارِ شش کتیبه که به رسم‌الخط خروشتی یافت شده ، هنرپیشگانِ یونانی و باختری در عصر سلطنت پادشاهان باختری برای کار به هندوستان می‌رفته‌اند و آثار هنری آنان تأثیر بسیاری در هند داشت . نیز ادویه‌ی هندی از راه درّه‌ی کابل به‌جانب بلخ برای تجارت حمل می‌شد .
